Πολλοί άνθρωποι ξυπνούν το πρωί ή μετά από έναν μεσημεριανό ύπνο και αισθάνονται ζάλη, αστάθεια ή ακόμα και ελαφρύ θάμβος στην όραση. Το φαινόμενο αυτό, αν και συχνά παροδικό, μπορεί να προκαλέσει ανησυχία, ειδικά όταν εμφανίζεται συστηματικά. Οι αιτίες που οδηγούν στη ζαλάδα μετά τον ύπνο είναι πολλές και συχνά αφορούν τον τρόπο που το σώμα προσαρμόζεται στις αλλαγές θέσης.
Μία από τις πιο συχνές εξηγήσεις είναι η ορθοστατική υπόταση. Όταν σηκωνόμαστε απότομα από το κρεβάτι, η πίεση του αίματος μπορεί να πέσει προσωρινά, με αποτέλεσμα να μην αιματώνεται επαρκώς ο εγκέφαλος για λίγα δευτερόλεπτα. Αυτό οδηγεί σε ζαλάδα ή στιγμιαία σκοτοδίνη. Η κατάσταση είναι συνήθως ακίνδυνη, ωστόσο μπορεί να σχετίζεται με αφυδάτωση, χαμηλά επίπεδα σιδήρου ή χρήση συγκεκριμένων φαρμάκων.
Ένας άλλος παράγοντας είναι τα προβλήματα στο αιθουσαίο σύστημα του αυτιού, που ρυθμίζει την ισορροπία. Ο καλοήθης παροξυσμικός ίλιγγος θέσεως, για παράδειγμα, εκδηλώνεται συχνά όταν κάποιος αλλάζει στάση στο κρεβάτι ή γυρίζει απότομα το κεφάλι. Στην περίπτωση αυτή, μικροί κρύσταλλοι ασβεστίου μετακινούνται μέσα στον λαβύρινθο, προκαλώντας έντονη αίσθηση περιστροφής.
Η ποιότητα του ύπνου παίζει επίσης ρόλο. Η υπνική άπνοια, δηλαδή οι επαναλαμβανόμενες διακοπές της αναπνοής κατά τη διάρκεια της νύχτας, μπορεί να μειώνει τα επίπεδα οξυγόνου στον οργανισμό, οδηγώντας σε πρωινή ζάλη, πονοκέφαλο ή κόπωση. Παράλληλα, η υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ, καφεΐνης ή βαριά φαγητά πριν τον ύπνο μπορεί να επηρεάσουν τον τρόπο που ξυπνάμε.
Δεν πρέπει να παραβλέπεται και ο παράγοντας άγχος. Το στρες και οι διαταραχές πανικού συχνά εκδηλώνονται με σωματικά συμπτώματα, όπως ζάλη ή αίσθημα αποπροσανατολισμού, ιδιαίτερα τις πρωινές ώρες.
Σε κάθε περίπτωση, αν η ζάλη μετά τον ύπνο είναι συχνή, παρατεταμένη ή συνοδεύεται από άλλα συμπτώματα, όπως θολή όραση, αδυναμία ή δυσκολία στην ομιλία, είναι απαραίτητη η ιατρική αξιολόγηση. Οι περισσότερες αιτίες είναι καλοήθεις, όμως κάποιες φορές η ζάλη μπορεί να κρύβει προβλήματα που απαιτούν άμεση αντιμετώπιση.
Η πρόληψη περιλαμβάνει απλά μέτρα, όπως το να σηκωνόμαστε αργά από το κρεβάτι, να πίνουμε αρκετό νερό, να διατηρούμε ισορροπημένη διατροφή και να φροντίζουμε για ποιοτικό ύπνο. Έτσι, το ξύπνημα μπορεί να γίνει ξανά μια ευχάριστη και αναζωογονητική εμπειρία.
