Το φθινόπωρο και ο χειμώνας είναι οι δύο εποχές της ωτίτιδας. Εκείνης της ενόχληση στο αυτί, με τον χαρακτηριστικό οξύ πόνο που μοιάζει σαν κάτι να τρυπάει το κεφάλι. Κατά πάσα πιθανότητα, έχετε ωτίτιδα.
Συνήθως, οι φλεγμονές των αυτιών αντιμετωπίζονται εύκολα τόσο στους ενηλίκους όσο και στα παιδιά, με την προϋπόθεση βέβαια ότι δεν χρησιμοποιούνται φάρμακα χωρίς τη συμβουλή γιατρού και δεν υιοθετούνται τα… γιατροσόφια της γιαγιάς. Το σωστό είναι, όταν διαπιστώνετε ότι υπάρχει πρόβλημα, να απευθύνεστε σε έναν ειδικό, ώστε να κάνει τη διάγνωση και να σας προτείνει την κατάλληλη αγωγή, διαφορετική για τις σοβαρότερες «μέσες ωτίτιδες» που εκδηλώνονται τώρα το χειμώνα από εκείνη που συνιστάται για τις «εξωτερικές ωτίτιδες» του καλοκαιριού.
Επιστημονικά ονομάζονται «μέσες ωτίτιδες», επειδή προσβάλλουν το μέσο αυτί, το οποίο βρίσκεται ανάμεσα στο τύμπανο και το λαβύρινθο. Εκδηλώνονται συνήθως μετά από ίωση, κρυολόγημα, γρίπη, ιγμορίτιδα, που οφείλονται κυρίως σε μικρόβια όπως ο σταφυλόκοκκος, ο πνευμονιόκοκκος και ο στρεπτόκοκκος. Τα συμπτώματα είναι ίδια με εκείνα των εξωτερικών ωτίτιδων, αλλά πιο έντονα, ενώ ο ασθενής «ανεβάζει» και πυρετό. Προκαλούν απόφραξη της ευσταχιανής σάλπιγγας, με αποτέλεσμα το έσω αυτί να μην αερίζεται και η πίεση να είναι μικρότερη από ό,τι στο εξωτερικό περιβάλλον με αποτέλεσμα ο ασθενής να νιώθει έντονο πόνο. Η ευσταχιανή σάλπιγγα είναι ένας μικρός σωλήνας που ενώνει το αυτί με τη μύτη, ειδικότερα το μέσο αυτί με το ρινοφάρυγγα, και έχει ρόλο-κλειδί, καθώς επιτρέπει την ανανέωση του αέρα στο μέσο αυτί και την απομάκρυνση των υγρών προς τη στοματική κοιλότητα. Επίσης, εξισορροπεί την πίεση μέσα στο αυτί με αυτήν του εξωτερικού περιβάλλοντος. Ανάλογα με τα συμπτώματά τους, οι μέσες ωτίτιδες διακρίνονται σε δύο κατηγορίες:
Ο βλεννογόνος του έσω αυτιού εκκρίνει πύον. Ο ασθενής νιώθει συνεχή οξύ πόνο, παροδικό περιορισμό της ακοής και, στις περιπτώσεις που δεν αντιμετωπιστεί έγκαιρα η λοίμωξη με την κατάλληλη αντιβίωση, μπορεί το πύον να «σπάσει» το τύμπανο (ρήξη). Σε σπάνιες περιπτώσεις, το πύον μπορεί να εισχωρήσει βαθύτερα στον εγκέφαλο και να προκαλέσει σοβαρότερα προβλήματα (μαστοειδίτιδα, μηνιγγίτιδα).
Πώς αντιμετωπίζονται › Με αντιβιοτικά ευρέος φάσματος ή ειδικό αντιβιοτικό, εφόσον έχει ταυτοποιηθεί το μικρόβιο, καθώς επίσης με αναλγητικά, αντιπυρετικά και αποσυμφορητικά της μύτης.
Στην πλειονότητα των περιπτώσεων, οι πυώδεις ωτίτιδες αντιμετωπίζονται ριζικά. Όμως, ορισμένες φορές, η αγωγή «καταφέρνει» μεν να απομακρύνει το πύον, αλλά τα αυτιά συνεχίζουν να εκκρίνουν υγρό, οπότε η ωτίτιδα αποκτά χρόνιο χαρακτήρα και χαρακτηρίζεται «εκκριτική». Αυτός ο τύπος ωτίτιδας εμφανίζεται πολύ συχνά στα παιδιά, χωρίς απαραίτητα να έχει προηγηθεί οξεία πυώδης ωτίτιδα. Οφείλεται κυρίως σε ιούς και σπανιότερα στα μικρόβια του αιμόφιλου και του πνευμονιόκοκκου, οπότε είναι αναγκαία η λήψη ειδικού αντιβιοτικού.
Πώς αντιμετωπίζονται › Συνήθως, αρκούν τα αναλγητικά και αντιπυρετικά, καθώς και τα αποιδηματικά σκευάσματα, τα οποία βοηθούν στην υποχώρηση του πρηξίματος. Επίσης, μικροί και μεγάλοι μπορούν να κάνουν απλές ασκήσεις για να ανοίξει η ευσταχιανή σάλπιγγα, όπως να μασούν τσίχλες και καραμέλες, να φουσκώνουν μπαλόνια, να φυσούν τη μύτη τους. Τέλος, σε περίπτωση που συνυπάρχει αλλεργική ρινίτιδα, μπορούν να παίρνουν αντιισταμινικά ή να χρησιμοποιούν ρινικό σπρέι κορτιζόνης.
• Κατά τη βρεφική ηλικία, το ανοσοποιητικό σύστημα είναι πολύ ευάλωτο σε λοιμώξεις.
• Μέχρι την ηλικία περίπου των 5 ετών, τα παιδιά έχουν πολύ μικρή ευσταχιανή σάλπιγγα, με αποτέλεσμα να είναι πιο ευάλωτη σε ιούς και μικρόβια και να φράζει πιο εύκολα.
• Η παρουσία υπερτροφικών αδενοειδών εκβλαστήσεων (κρεατάκια) και αμυγδαλών μετά την ηλικία των 3 ετών, που βρίσκονται πολύ κοντά στην ευσταχιανή σάλπιγγα, ευνοούν τη μόλυνση του μέσου αυτιού.
• Στραβό διάφραγμα ή πολύποδες στη μύτη.
• Καπνίζουν.
• Εμφανίζουν συχνά αλλεργικά επεισόδια και λοιμώξεις του αναπνευστικού συστήματος.
› Παρακέντηση, δηλαδή μια μικρή τομή στο τύμπανο, ώστε να φύγει το υγρό που έχει συγκεντρωθεί και να ανακουφιστεί ο ασθενής από τον πόνο.
› Τοποθέτηση στο τύμπανο μικροσκοπικών σωληνίσκων αερισμού (tubes), που περιορίζουν τα συμπτώματα και συμβάλλουν στην ίαση.
› Καλλιέργεια υγρού, όταν η διάγνωση είναι δύσκολη και έχουν αποτύχει οι αγωγές που έχει συστήσει ο γιατρός, για να αναγνωριστεί η ταυτότητα του μικροβιακού παράγοντα. Γίνεται και σε νεογνά που πάσχουν από οξεία πυώδη ωτίτιδα, των οποίων το ανοσοποιητικό σύστημα είναι πολύ ευάλωτο σε μύκητες και μικρόβια, οπότε κρίνεται απολύτως αναγκαία η ταυτοποίηση του μικροβιακού παράγοντα.
Οι εξωτερικές ωτίτιδες αποκαλούνται και «το αυτί του κολυμβητή», επειδή εκδηλώνονται κυρίως τους θερινούς μήνες, λόγω της αυξημένης υγρασίας και ζέστης. Το χειμώνα εμφανίζονται σπανιότερα, κυρίως σε ανθρώπους που κολυμπούν σε πισίνες. Πρόκειται για φλεγμονές στο πτερύγιο ή στον έξω ακουστικό πόρο (η οπή του αυτιού που οδηγεί στο τύμπανο) και οφείλονται σε μικρόβια (κυρίως στην ψευδομονάδα). Προκαλούν φαγούρα, πόνο και ενδεχομένως παροδικό περιορισμό της ακοής, όσο καιρό το αυτί είναι πρησμένο.
Πώς αντιμετωπίζονται › Στην πλειονότητα των περιπτώσεων, ο καθαρισμός της περιοχής, η χρήση αναλγητικών, σταγόνων με αντιβιοτική δράση ή αλοιφής και η αποφυγή επαφής με το νερό αρκούν για να ξεπεραστεί το πρόβλημα. Μόνο στην περίπτωση που η φλεγμονή επεκταθεί στο μέσο αυτί, δεν υποχωρεί και παρουσιαστεί πυρετός, θα χρειαστεί η λήψη αντιβίωσης ή ειδικού αντιμυκητιασικού σκευάσματος.
Οι επιστήμονες προσπαθούν να ρίξουν φως στις αιτίες και να βρουν νέους τρόπους αντιμετώπισης της ωτίτιδας στα παιδιά. Ας δούμε τα πιο πρόσφατα ερευνητικά δεδομένα:
Σύμφωνα με δημοσιεύματα των επιστημονικών επιθεωρήσεων
«The Lancet» και «British Medical Journal», ένα νέο εμβόλιο που δοκίμασαν σε 4.968 βρέφη ηλικίας 3, 4, 5 και 12-15 μηνών ερευνητές του Πανεπιστημίου Defence της Τσεχίας μπορεί να προσφέρει ανοσία κατά της οξείας μέσης ωτίτιδας μικροβιακής αιτιολογίας, μειώνοντας τη συχνότητα της λοίμωξης μέχρι την ηλικία των 2 ετών κατά 33,6%.
Η συνεχής χρήση πιπίλας μπορεί να φταίει για τις επαναλαμβανόμενες ωτίτιδες στα μικρά παιδιά, όπως υποστηρίζει πρόσφατη έρευνα του Πανεπιστημιακού Ιατρικού Κέντρου της Ουτρέχτης στην Ολλανδία. Οι ερευνητές, μετά από πενταετή μελέτη σε δείγμα 500 παιδιών, διαπίστωσαν ότι ο κίνδυνος επαναλαμβανόμενης λοίμωξης στα αυτιά ήταν σχεδόν διπλάσιος για τα παιδιά που χρησιμοποιούσαν πιπίλα, ίσως επειδή συνεχής χρήση της επιτρέπει στα βακτήρια να μετοικήσουν ευκολότερα από τις εκκρίσεις της μύτης στο μέσο αυτί.
1. Μη χρησιμοποιείτε σταγόνες στις ωτίτιδες, παρά μόνο στις εξωτερικές και πάντοτε με συμβουλή γιατρού. Αν έχετε μέση ωτίτιδα με ρήξη τυμπάνου και βάλετε σταγόνες, μπορεί να περάσουν στο μέσο αυτί και ενδέχεται να σας προκαλέσουν σοβαρότερα προβλήματα.
2. Πείτε όχι στο γιατροσόφι της γιαγιάς σας και μη βάζετε λάδι στα αυτιά σας όταν πονάνε. Δεν θα προκαλέσετε περισσότερες βλάβες, αλλά ενδεχομένως να δυσκολεύσετε τη διάγνωση του γιατρού, επειδή το λάδι αλλάζει τη σύσταση του υγρού.
3. Όταν έχετε ωτίτιδα, αποφεύγετε να μπαίνετε σε αεροπλάνο ή να ανεβαίνετε στο βουνό, γιατί αυξάνεται η ατμοσφαιρική πίεση, με αποτέλεσμα τα ήδη ταλαιπωρημένα αυτιά σας να πονούν περισσότερο.
4. Αποφεύγετε τις ζεστές κομπρέσες. Η υψηλή θερμοκρασία δημιουργεί υπεραιμία στα τύμπανα και μπορεί να προκαλέσει ακόμη και ρήξη τους, όταν είναι πολύ ερεθισμένα.
5. Αν γενικά απαγορεύεται η χρήση μπατονέτας για τον καθαρισμό των αυτιών, στις ωτίτιδες απαγορεύεται διά ροπάλου.
6. Μη ρίχνετε νερό στα αυτιά σας πριν σας δει γιατρός, γιατί μπορεί να χειροτερεύσετε την κατάστασή σας.
7. Αν πάσχετε από σακχαρώδη διαβήτη και πάθετε ωτίτιδα, επισκεφτείτε αμέσως το γιατρό σας, ώστε να αποφύγετε το ενδεχόμενο τυχόν σοβαρών επιπλοκών.
Τα ηχητικά κύματα μεταδίδονται μέσω του τύμπανου. Όταν το μέσο αυτί δεν αερίζεται σωστά λόγω της ωτίτιδας, ο ήχος μεταδίδεται με μικρότερη ένταση μέσω του υγρού που έχει μαζευτεί στην περιοχή, με αποτέλεσμα ο ασθενής, μέχρι να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα, να μην ακούει καλά.
Οι ενήλικοι, όπως και τα παιδιά που πάσχουν από χρόνια ωτίτιδα, ενδέχεται να παρουσιάσουν περιορισμό της ακουστικής τους οξύτητας σε μόνιμη βάση. Στη σπάνια περίπτωση που ένα μικρό παιδί (περίπου από την ηλικία του ενός έτους και μετά, που αρχίζει να μιλά) δεν ακούει καλά λόγω ωτίτιδας, ενδέχεται να παρουσιάσει προβλήματα ομιλίας. Όμως, κάτι τέτοιο δεν είναι, μέχρι σήμερα τουλάχιστον, επαρκώς τεκμηριωμένο. Εκείνο που σίγουρα ισχύει είναι ότι επιτείνει ένα υπάρχον πρόβλημα ομιλίας.
› Πονούν πολύ τα αυτιά σας ή του παιδιού σας και δεν «πέφτει» ο πυρετός.
› Η αντιβίωση δεν «πιάνει».
› Το μωρό σας δεν έχει πυρετό, αλλά παρατηρείτε ότι είναι ανήσυχο, δεν έχει όρεξη ή είναι ευερέθιστο.