Ένας νέος όρος που έχει σχέση με τον ήλιο έχει μπει στη ζωή μας. Η ηλιοφοβία. Η ηλιοφοβία είναι ο φόβος μήπως αρρωστήσουμε από καρκίνο του δέρματος εξαιτίας της έκθεσής μας στον ήλιο. Η χρήση αντηλιακού, η σωστή δόση έκθεσης και το μέτρο είναι η απάντηση για να παραμείνουμε υγιείς όλο τον χρόνο.
Κάποτε, το λευκό πορσελάνινο δέρμα ήταν το… ιερό δισκοπότηρο για τις γυναίκες σε όλο τον κόσμο. Από την αρχαία Ελλάδα και την Αίγυπτο, όπου χρησιμοποιούσαν υδράργυρο και μόλυβδο για να λευκάνουν την επιδερμίδα τους, έως τη Βικτωριανή Αγγλία, αποτελούσε μέτρο ομορφιάς και πλούτου. Μόνο το 1923, όταν η Coco Chanel βγήκε ηλιοκαμένη από ένα γιοτ στις Κάννες, έγινε το μαύρισμα μόδα και σύμβολο της προνομιακής ζωής των jet setters. Εκτός από μόδα έγινε και θεραπεία. H ηλιοθεραπεία διαφημίστηκε ως η νέα δωρεάν θεραπεία για διάφορες ασθένειες, από φυματίωση και ουρική αρθρίτιδα μέχρι έκζεμα και ψωρίαση. Το sun-kissed glow συνδέθηκε με το υγιές δέρμα και την ευεξία. Σαράντα χρόνια αργότερα, οι επαγγελματίες υγείας έκαναν τις πρώτες συσχετίσεις μεταξύ του καρκίνου του δέρματος και της έκθεσης στην υπεριώδη ακτινοβολία, φτάνοντας στις μέρες μας να είμαστε τόσο ευαισθητοποιημένοι σχετικά με τους κινδύνους της έκθεσής μας στον ήλιο, που τον φοβόμαστε. Και αφού διασημότητες όπως η Nicole Kidman και η Cate Blanchett,ψηφίζουν «λευκό» αποδεικνύοντας ότι δεν χρειάζονται το χρυσαφένιο χρώμα για να λάμψουν στο κόκκινο χαλί, γιατί να μην το κάνουμε κι εμείς;
Μπορεί να καίει, αλλά…
Δεν παραβλέπουμε το γεγονός ότι η ηλιακή ακτινοβολία είναι σκληρή για το δέρμα μας, αφού έχει αποτέλεσμα την πρόωρη γήρανση και τη φωτογήρανση. Η UVB προκαλεί ηλιακά εγκαύματα που βλάπτουν το DNA και καταστέλλουν την άμυνα του δέρματος, ενώ η UVA δημιουργεί ελεύθερες ρίζες ικανές να καταστρέψουν τις κυτταρικές μεμβράνες του δέρματος και να αλλοιώσουν το DNA.
Όμως η σχέση μεταξύ της έκθεσης στον ήλιο και του καρκίνου του δέρματος δεν είναι τόσο ξεκάθαρη όσο νομίζουμε. Ευθύνονται τα γονίδια και ο τύπος δέρματος, αλλά και η «δόση» της έκθεσης και η διάρκειά της. Υπάρχουν, επίσης, στοιχεία ότι εάν εκτεθήκαμε πολύ κατά την παιδική και την εφηβική μας ηλικία στον ήλιο, ενδέχεται να εμφανίσουμε ακανθοκυτταρικό καρκίνωμα, τη δεύτερη πιο κοινή μορφή καρκίνου του δέρματος, που συνδέεται με την αθροιστική έκθεση στο ηλιακό φως.
Ωστόσο, τα ίδια μήκη κύματος UVB που βλάπτουν το DNA και προκαλούν ηλιακό έγκαυμα -αυτά που τα αντιηλιακά έχουν σχεδιαστεί για να μπλοκάρουν-, μας κάνουν καλό: Ενεργοποιούν τη χημική και μεταβολική αλυσιδωτή αντίδραση που παράγει βιταμίνη D, η οποία συνδέεται με την υγεία των οστών, ενώ τα χαμηλά επίπεδά της με τη σκλήρυνση κατά πλάκας και τον καρκίνο του προστάτη.
Τι παράγει το δέρμα μας όταν εκτίθεται στον ήλιο;
Αρκετές ορμόνες και πεπτίδια που συμβάλλουν στην υγεία και την ευεξία μας. Οι ουσίες που παράγονται από χημικές αντιδράσεις με το ηλιακό φως ονομάζονται φωτοπροϊόντα. Η βιταμίνη D3 είναι το πιο γνωστό, αλλά υπάρχουν και άλλα φωτοπροϊόντα που διεγείρονται από τη UVB ακτινοβολία, όπως:
Βιταμίνη D3: Επηρεάζει τις αποκρίσεις του μυοσκελετικού, του καρδιαγγειακού, του νευρολογικού και του ανοσοποιητικού συστήματος.
Πεπτίδιο που σχετίζεται με το γονίδιο καλσιτονίνης (CGRP): Μειώνει την υπέρταση και τη φλεγμονή και ρυθμίζει το ανοσοποιητικό σύστημα.
Νευροπεπτιδική ουσία P (SP): Προωθεί τη σωστή ροή του αίματος και ρυθμίζει το ανοσοποιητικό σύστημα.
Αδρενοκορτικοτροπική ορμόνη (ACTH): Μειώνει τη φλεγμονή και ρυθμίζει το ανοσοποιητικό σύστημα.
Ορμόνη MSH: Μειώνει τη φλεγμονή και αυξάνει τη λίμπιντο.
Καλσιτριόλη: Αντιπροσωπεύει την ενεργό μορφή της βιταμίνης D, ρυθμίζει την κυτταρική λειτουργία και εμπλέκεται σε όλα τα κύρια συστήματα του οργανισμού.
Βήτα ενδορφίνες: Αυξάνουν τη χαλάρωση, δρουν ως φυσικό παυσίπονο και προάγουν την αίσθηση ευεξίας.
Όλες αυτές οι ουσίες συμβάλλουν σε αυτό το χαλαρό, χαρούμενο συναίσθημα που νιώθουμε όταν βγαίνουμε στον ήλιο.
12 πολύτιμες “θεραπείες”
Την τελευταία δεκαετία, οι εκστρατείες ευαισθητοποίησης για τον καρκίνο του δέρματος έχουν περάσει ηχηρά το μήνυμα ότι ο ήλιος βλάπτει σοβαρά την υγεία. Αλλά προτού αφορίσουμε δια παντός την έκθεση στον ήλιο, ας δούμε πώς μας κάνει καλό.
1. Ενισχύει την καλή διάθεση
Το φως του ήλιου και το σκοτάδι συμβάλλουν στην απελευθέρωση ορμονών στον εγκέφαλό μας. Η έκθεση στο ηλιακό φως πιστεύεται ότι αυξάνει τη σεροτονίνη, την ορμόνη που σχετίζεται με την τόνωση της διάθεσης και μας βοηθά να νιώθουμε ήρεμοι και συγκεντρωμένοι. Το ηλιακό φως περνάει μέσα από τα μάτια και προκαλεί ειδικές περιοχές στον αμφιβληστροειδή να απελευθερώσουν σεροτονίνη. Έτσι, είναι πιο πιθανό να έχουμε εποχική κατάθλιψη τον χειμώνα, όταν οι μέρες είναι μικρότερες. Μία από τις κύριες θεραπείες για την εποχική κατάθλιψη είναι η φωτοθεραπεία. Το φως μιμείται το φυσικό φως του ήλιου που διεγείρει τον εγκέφαλο να παράξει σεροτονίνη και να μειώσει την περίσσεια μελατονίνης. Το σκοτάδι ενεργοποιεί τον εγκέφαλο να δημιουργήσει μια άλλη ορμόνη, τη μελατονίνη, που είναι υπεύθυνη για τον ύπνο. Εάν δεν βγαίνουμε συχνά στον ήλιο, τα επίπεδα σεροτονίνης είναι χαμηλά, γεγονός που σχετίζεται με υψηλότερο κίνδυνο κατάθλιψης. Η τόνωση της διάθεσης, όμως, δεν είναι ο μόνος λόγος για να λαμβάνουμε αυξημένες ποσότητες ηλιακού φωτός. Επιπλέον, ανασκόπηση μελετών του 2020 υποδηλώνει ότι κινδυνεύουμε περισσότερο από κατάθλιψη εάν έχουμε χαμηλά επίπεδα βιταμίνης D. Η έκθεση στο φυσικό ηλιακό φως αυξάνει την παραγωγή βιταμίνης D και βοηθά να μειωθούν τα συμπτώματα της κατάθλιψης, ενώ βελτιώνει τη συνολική ψυχική υγεία και ευεξία.
2. Καταπολεμά το άγχος
Το ηλιακό φως μειώνει την απόκριση στο στρες και βοηθά το σώμα να ρυθμίσει φυσικά τη μελατονίνη, η οποία με τη σειρά της μειώνει το άγχος.
3. Συμβάλλει στη διατήρηση του βάρους
Το να βγαίνουμε έξω για 30 λεπτά κάποια στιγμή μεταξύ 8 το πρωί και 12 το μεσημέρι έχει συνδεθεί με απώλεια βάρους. Φυσικά, ενδέχεται να υπάρχουν και άλλοι παράγοντες που επιδρούν σε αυτό, αλλά φαίνεται ότι υπάρχει σχέση μεταξύ του ηλιακού φωτός νωρίς το πρωί και της απώλειας κιλών.
4. Βελτιώνει τον ύπνο
Το φως του ήλιου προσφέρει καλύτερο ύπνο και ρυθμίζει τους κιρκάδιους ρυθμούς, εξισορροπώντας τα επίπεδα σεροτονίνης
και μελατονίνης. Η ορμόνη μελατονίνη παράγεται το βράδυ στον οργανισμό. Όταν ξυπνάμε με φως το πρωί, ο οργανισμός λαμβάνει το μήνυμα ότι πρέπει να σταματήσει να παράγει μελατονίνη, προετοιμάζοντάς μας για την ημέρα. Σύμφωνα με τα Εθνικά Ινστιτούτα Υγείας, εάν βγαίνουμε για μία ώρα στο φως το πρωί, κοιμόμαστε καλύτερα το βράδυ.
5. Αυξάνει την ενέργεια
Το ηλιακό φως δίνει σήματα στον εγκέφαλό μας να είναι σε εγρήγορση. Με άλλα λόγια, η παραμονή σε εξωτερικούς χώρους μπορεί να μας βοηθήσει να νιώσουμε πιο ενεργητικοί.
6. Βελτιώνει τη ΔΕΠΥ
Μελέτες υποδεικνύουν ότι η θεραπεία με έντονο φως μπορεί να συμβάλλει στη βελτίωση των συμπτωμάτων της διπολικής διαταραχής και της διαταραχής ελλειμματικής προσοχής και υπερκινητικότητας (ΔΕΠΥ). Η φωτοθεραπεία ενδέχεται να βοηθά και τα άτομα που αντιμετωπίζουν διατροφικές διαταραχές.
7. Μειώνει την αρτηριακή πίεση
Θεωρείται ότι η έκθεση στο ηλιακό φως προκαλεί το δέρμα να απελευθερώσει οξείδιο του αζώτου, το οποίο δημιουργεί διαστολή των αρτηριών, μειώνοντας την αρτηριακή πίεση.
8. Ελαττώνει τον κίνδυνο του μεταβολικού συνδρόμου
Μελέτη του 2020 που έγινε σε ποντίκια έδειξε ότι το φως του ήλιου μειώνει τις πιθανότητες εμφάνισης μεταβολικού συνδρόμου, το οποίο περιλαμβάνει υψηλή αρτηριακή πίεση, υπερβολικό σωματικό λίπος και υψηλό σάκχαρο στο αίμα. Αυτό μπορεί να οφείλεται στο ότι ένα συγκεκριμένο μήκος κύματος του ηλιακού φωτός μπορεί να φτάσει βαθιά στον οργανισμό και να επιδράσει σε ορισμένους τύπους λιπώδους ιστού που προστατεύουν από το μεταβολικό σύνδρομο.
9. Θεραπεύει τη φλεγμονή
Το ηλιακό φως ευνοεί την καλή λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος, ενώ δρα θεραπευτικά σε δερματικές παθήσεις όπως η ψωρίαση και το έκζεμα. Ωστόσο, κάποιες προϋπάρχουσες δερματοπάθειες υποτροπιάζουν έπειτα από πολύωρη έκθεση στον ήλιο, όπως ο επιχείλιος έρπητας, η ροδόχρους ακμή, η λεύκη, ενώ επιδεινώνονται τα εξανθήματα και οι ευρυαγγείες. Το φως του ήλιου έχει συσχετιστεί, επίσης, με τη βελτίωση κάποιων αυτοάνοσων νοσημάτων όπως η αρθρίτιδα και η φλεγμονώδης νόσος του εντέρου.
10. «Χτίζει» δυνατά οστά
Η βιταμίνη D βοηθά το σώμα να απορροφήσει το ασβέστιο και το φωσφορικό άλας από τη διατροφή μας. Αυτά τα μέταλλα είναι απαραίτητα για υγιή οστά, δόντια και μυς. Η ανεπάρκεια της βιταμίνης D μπορεί να είναι επιβλαβής για την υγεία των οστών και ενδέχεται να επιδρά στην εμφάνιση οστεοπόρωσης.
11. Επεκτείνει το προσδόκιμο ζωής
Λαμβάνοντας ηλιακό φως και επομένως, επαρκή επίπεδα βιταμίνης D, μπορούμε να ζήσουμε περισσότερο. Μελέτη που πραγματοποιήθηκε σε 30.000 γυναίκες στη Σουηδία για περισσότερα από 20 χρόνια έδειξε ότι όσες έβγαιναν στον ήλιο ζούσαν έως και δύο χρόνια περισσότερο από εκείνες που δεν το έκαναν.
12. Έχει αντιμικροβιακές ιδιότητες
Ο ήλιος μπορεί να δράσει κατά των μυκήτων, των ιών, των βακτηρίων κ.ά.
Πόση έκθεση στον ήλιο είναι αρκετή;
Η σύντομη απάντηση είναι «εξαρτάται». Υπάρχουν διάφοροι παράγοντες, όπως η ηλικία, το ιατρικό ιστορικό, το DNA, η προδιάθεση για δερματικό καρκίνο και ο φωτότυπος της επιδερμίδας. Ισπανοί ερευνητές υπολόγισαν τη διάρκεια της έκθεσης στην ηλιακή ακτινοβολία που απαιτείται για να ληφθούν οι συνιστώμενες δόσεις βιταμίνης D. Ενώ την άνοιξη και το καλοκαίρι αρκούν 10 έως 20 λεπτά την ημέρα στον ήλιο, τους χειμερινούς μήνες χρειάζονται σχεδόν δύο ώρες. Επιπλέον, όσοι έχουν σκούρο δέρμα μπορεί να χρειαστούν λίγο περισσότερο χρόνο στον ήλιο για να παράξουν επαρκή βιταμίνη D, καθώς απορροφούν λιγότερη υπεριώδη ακτινοβολία από εκείνους με πιο ανοιχτόχρωμο δέρμα.
Πιο επιρρεπείς στο να εμφανίσουν καρκίνο του δέρματος είναι όσοι:
-Κάνουν υπερβολική ηλιοθεραπεία, χωρίς αντιηλιακή προστασία.
-Δεν αυξάνουν την έκθεση στον ήλιο σταδιακά, αλλά εκτίθενται απότομα.
-Έχουν κάποια δυσλειτουργία στον κιρκάδιο ρυθμό (οι κιρκαδικές διεργασίες μάς προστατεύουν από τον ήλιο).
-Έχουν χαμηλά επίπεδα NAD+ (που δρουν ως φυσικό αντιηλιακό και προστατεύουν από τη φωτογήρανση).
-Κάνουν κακή διατροφή.
-Έχουν διαταραγμένο δερματικό φραγμό.
-Δεν καταναλώνουν αρκετό DHA (ω-3 λιπαρό οξύ).
-Δεν πίνουν αρκετό νερό.
-Έχουν ιστορικό ηλιακών εγκαυμάτων από την παιδική ηλικία
