Ο κακοήθης ναρκισσιστής είναι ένας τύπος προσωπικότητας που χαρακτηρίζεται από έντονο ναρκισσισμό, επιθετικότητα και συχνά εκμετάλλευση των άλλων. Ποια είναι τα χαρακτηριστικά του και πώς μπορεί κανείς να τον αντιμετωπίσει στην πράξη;
Συνήθως πληγώνουν τα κοντινά τους άτομα και καταφέρνουν να παρουσιάζουν τη συμπεριφορά τους ως δικαιολογημένη, επιμένοντας συχνά ότι τα θύματα τους το άξιζαν.
Το Διαγνωστικό και Στατιστικό Εγχειρίδιο Ψυχικών Διαταραχών (DSM-5) δεν αναγνωρίζει τον κακοήθη ναρκισσισμό ως ξεχωριστή διάγνωση, αλλά αναγνωρίζει τον ναρκισσισμό ως διαταραχή προσωπικότητας. Αυτός ο τύπος προσωπικότητας συχνά περιλαμβάνει και ψυχοπαθητικά χαρακτηριστικά. Αξίζει να σημειωθεί ότι ο όρος “ψυχοπάθεια” είναι άτυπος και χρησιμοποιείται για να περιγράψει άτομα με αντικοινωνική διαταραχή προσωπικότητας.
Σε κάθε περίπτωση αυτός ο παθολογικά κακός ναρκισσιστής «μοιράζεται» στοιχεία και από την ναρκισσιστική συμπεριφορά και την αντικοινωνική . Τα άτομα αυτά συνήθως έχουν ακόμα περισσότερα προβλήματα σχέσεων, ακόμα πιο δύσκολη ανταπόκριση στη θεραπεία και προβλήματα από τα άτομα που έχουν την «παραδοσιακή» διαταραχή ναρκισσιστικής προσωπικότητας
Συνήθως έχουν επιβλητική συμπεριφορά, νιώθουν ανώτεροι από τους άλλους και έχουν την ανάγκη για υπερβολικό έπαινο και επιβεβαίωση ενώ ανταποκρίνονται με άσχημο τρόπο ακόμα και στην παραμικρή κριτική. Τα άτομα αυτά δεν έχουν ενσυναίσθηση, αμελούν τα συναισθήματα και τις ανάγκες των άλλων και χρησιμοποιούν και εκμεταλλεύονται τους άλλους με βάση τις ανάγκες τους. Οι κακοήθεις ναρκισσιστές έχουν τόσο ναρκισσιστικά όσο αντικοινωνικά χαρακτηριστικά που δεν τους επιτρέπουν να κάνουν υγιείς σχέσεις. Το ίδιο αναφέρει και το λεξικό ψυχιατρικής Cambell.
Πολλές φορές θέλουν διαρκή επιβεβαίωση και θαυμασμό και πολλές φορές αυτό θέλουν να γίνει με κάθε τρόπο. Επίσης, πολλές φορές μπλέκουν σε επιβλαβείς και κάποιες φορές εγκληματικές συμπεριφορές λόγω των αντικοινωνικών στοιχείων που συνθέτουν την προσωπικότητά τους.
Σε μια νέα μελέτη του 2022 επαγγελματίες ψυχικής υγείας προσπάθησαν να καθορίσουν αν και κατά πόσο μπορεί ο τύπος αυτός του ναρκισσισμού να αποτελέσει από εδώ και στο εξής νέα πραγματική διάγνωση. Επίσης, άλλη μελέτη του 2019 παρατηρήσε ότι αυτός ο τύπος προσωπικότητας βασίζεται στις πεποιθήσεις γύρω από τις σκέψεις ενός ατόμου παρά σε διάγνωση. Η διάγνωση αυτή στην ουσία βασίζεται περισσότερο σε εγκληματολογικά πλαίσια παρά στην ιατρική επιστήμη. Αυτό ωστόσο δεν σημαίνει ότι δεν μπορεί κάποιος να έχει τόσο ναρκισσιστικά όσο και ψυχοπαθητικά χαρακτηριστικά.
Τα άτομα αυτά που έχουν στοιχεία και από τις δύο αυτές διαταραχές όπως και να τους ονομάσει κανείς και τείνουν να παρουσιάζουν τα εξής χαρακτηριστικά:
- Αμελούν τα συναισθήματα των άλλων και τις ανάγκες τους
- Χειρίζονται, χρησιμοποιούν και εκμεταλλεύονται τους άλλους είτε για να κερδίσουν είτε για απόλαυση
- Έχουν έντονη ανάγκη για ισχύ
- Θέλουν να εκδικηθούν αυτούς που τους κριτικάρουν
- Έχουν φαντασιώσεις γύρω από τους τρόπους με τους οποίους μπορούν να κατακτήσουν περισσότερη δύναμη ή πώς θα επιβληθούν στους άλλους
- Δεν έχουν συνείδηση, δεν δείχνουν μετάνοια ή τύψεις για τις πράξεις τους
- Είναι αδίστακτοι και νιώθουν ευχαρίστηση όταν προκαλούν πόνο στους άλλους
- Έχουν μεγάλα επίπεδα επιθετικότητας απέναντι σε άλλους ανθρώπους
- Παράνοια ή έλλειψη εμπιστοσύνης
- Αίσθηση ανωτερότητας
- Τάση για ψέματα
- Παρανομία και εγκληματική συμπεριφορά
- Χρόνια ανευθυνότητα
- Επιπόλαια ή ριψοκίνδυνη συμπεριφορά
Είναι άτομα με επιφανειακή γοητεία τα οποία μπορούν να χειριστούν τον κόσμο για να κερδίσουν εκτίμηση ή ψεύδονται στους άλλους για να παρουσιάσουν τον εαυτό τους από μια πιο ελκυστική…ματιά.
Στρατηγικές αντιμετώπισης ενός κακοήθη νάρκισσου
Η αποφυγή αυτών των ατόμων είναι μια βασική στρατηγική προστασίας. Κανένας δεν μπορεί να θεραπεύσει καμία διαταραχή ψυχικής υγείας κανενός άλλου ανθρώπου, πόσο μάλλον αυτών των ατόμων που έχουν ναρκισσιστικά χαρακτηριστικά και αρνούνται να κάνουν θεραπεία ενώ προκαλούν σημαντικά προβλήματα στους άλλους.
Στην πράξη όμως οι εξής στρατηγικές μπορεί να αποδειχθούν σωτήριες αν πρέπει να αντιμετωπίσετε έναν τέτοιο άνθρωπο που θεωρείτε ότι έχετε τέτοια χαρακτηριστικά.
Κρατάτε αποδεικτικά έγγραφα
Τα άτομα που εργάζονται μαζί, ή έχουν ένα παιδί μαζί και έχουν χωρίσει ή γενικά όσοι έχουν μια νομική σχέση με κάποιον που έχει κάποια παθολογικά χαρακτηριστικά που παραπέμπουν σε ναρκισσισμό θα μπορούσαν να επιλέγουν στον γραπτό λόγο μαζί τους και να κρατούν αντίγραφα από τις συνομιλίες τους για λόγους νομικής ασφάλειας. Αυτό εμποδίζει το άτομο να κάνει λανθασμένους χειρισμούς ή να «δυναμώνει» την ένταση της κακοποίησης όπως για παράδειγμα να ζητά την επιμέλεια των παιδιών.
Gray rocking (Η μέθοδος του βράχου)
Η στρατηγική αυτή βοηθά μην «χάσει» τα λογικά του αυτός ο οποίος δέχεται κακοποίηση. Πρέπει με κάθε τρόπο η επικοινωνία με αυτά τα άτομα να δείχνει ότι δεν έχετε ενδιαφέρον. Πολλοί από αυτούς θέλουν μια αντίδραση ακόμα και κακή. Όταν δεν την έχουν συνήθως χάνουν το ενδιαφέρον τους.
Βάλτε όρια και τηρείτε τα κατ’επανάληψη
Ίσως το πιο δύσκολο από όλα. Τα άτομα αυτά παραβιάζουν τα όρια των άλλων. Για αυτό όταν αυτό συμβαίνει διαρκώς καλό είναι να εγκαταλείπετε τη συζήτηση και να φεύγετε ακόμα και από το δωμάτιο ή και το σπίτι όταν συμβαίνει αυτό. Περιορίστε στο ελάχιστο την επαφή σας μαζί τους αν δεν μπορείτε να τους διαγράψετε από τη ζωή σας ή νιώθετε ότι κινδυνεύετε.
Κατανόηση του ναρκισσισμού
Τα άτομα αυτά έχουν ένα θέμα υγείας. Η κατανόηση αυτού του προβλήματος μπορεί να μας βοηθήσει να τους αντιμετωπίσουμε καλύτερα για το καλό της δικής μας ψυχικής υγείας. Σε κάθε περίπτωση, καλό είναι να ζητάτε τη συμβουλή ενός ειδικού ψυχικής υγείας γιατί σίγουρα η επαφή με έναν τέτοιο άτομο δεν είναι καθόλου εύκολα διαχειρίσιμη.
