Ένα πρόσφατο τηλεοπτικό πρόγραμμα στη Βρετανία επιχείρησε να εξηγήσει την αύξηση των περιστατικών ατόμων, κυρίως έφηβων κοριτσιών, που έχουν εμφανίσει τικς από την αρχή της πανδημίας.
Στο πρόγραμμα, κεντρικό πρόσωπο ήταν η Echo, μια 11χρονη που ξαφνικά άρχισε να παρουσιάζει τικς την πρώτη της μέρα στο σχολείο, αμέσως μετά από μια σύγκρουση με την καλύτερή της φίλη. Μέσα σε μια νύχτα, άρχισε να «πηδά, να φωνάζει, να στριφογυρίζει και να χειροκροτεί». Τα συμπτώματά της περιλάμβαναν επίσης το να χτυπάει τη μητέρα της και να την βρίζει άθελά της. Όταν μετακόμισε σε ένα νέο σχολείο, τα τικς της υποχώρησαν μέσα σε λίγους μήνες.
Η Νικόλ ανέπτυξε παρόμοια τικς και χρησιμοποίησε τα social media μαζί με τη μητέρα της για να ενημερωθεί. Διαπίστωσε ότι το να βλέπει τα τικ άλλων ατόμων επιδείνωσε τα δικά της συμπτώματα. Τα τικς της δεν έχουν βελτιωθεί. Νιώθει ότι τα τικς της είναι «αυτό που είναι πια σήμερα».
Λειτουργική νευρολογική διαταραχή (FND)
Τα τικς συνήθως είναι λειτουργικά (ακούσια γρήγορη και επαναλαμβάνόμενη κίνηση και ήχος) και αποτελούν ένα από τα πιθανά συμπτώματα της λειτουργικής νευρολογικής διαταραχής (FND).
Η FND είναι η 2η πιο κοινή αιτία επίσκεψης σε νευρολόγο και μία κρυμμένη αιτία συμπτωμάτων, όπως το τρέμουλο, η αδυναμία των άκρων και οι επιληπτικές κρίσεις.
Η FND δε μπορεί να προσδιοριστεί με την τη χρήση συμβατικών ακτινογραφιών ή εξετάσεων. Στο παρελθόν, τέτοια συμπτώματα στιγματίστηκαν κάτω από τη ταμπέλα «υστερία» ή ψυχοσωματικά». Συχνά οι επαγγελματίες υγείας δεν πίστευαν τους ασθενείς και γι αυτό το λόγο έμεναν τόσο κρυφά.
Οι γιατροί συχνά προχωρούσαν στη διάγνωση της λειτουργικής νευρολογικής διαταραχής όταν δεν μπορούσαν να βρουν άλλη πάθηση ή οι εξετάσεις ήταν φυσιολογικές. Αυτό, βέβαια, ήταν επικίνδυνο και λάθος. Για τη διάγνωση με FND πρέπει να λαμβάνονται υπόψη συγκεκριμένα χαρακτηριστικά της κίνησης ή κρίσης. Ένας τρέμουλο που εξαφανίζεται όταν ο ασθενής αποσπάται ή η αδυναμία των ποδιών που βελτιώνεται όταν ο γιατρός χρησιμοποιεί τεχνικές που αναδεικνύουν αυτόματη αντί εκούσιας κίνηση, είναι όλα παραδείγματα διαγνωστικών κλινικών σημείων FND. Δείχνουν ότι το «υλισμικό» του εγκεφάλου είναι εντάξει, αλλά κάτι έχει πάει στραβά με το το «λογισμικό».
Οι διαφορές με το σύνδρομο Τουρέτ
Το σύνδρομο Tourette είναι κληρονομική νευρολογική διαταραχή, κύριο σύμπτωμα της οποίας είναι τα τικς. Έχει διαφορές σε σχέση με τη λειτουργική νευρολογική διαταραχή.
Το σύνδρομο Tourette ξεκινάει σταδιακά από την παιδική ηλικία. Είναι πιο συχνό στα αγόρια. Αντιθέτως, τα λειτουργικά τικς ξεκινούν γρήγορα και είναι πιο συχνά στα κορίτσια. Τα λειτουργικά τικς μπορεί να περιλαμβάνουν κινήσεις, όπως της Echo, που μπορεί να βλάψει τους ανθρώπους ενώ αυτό είναι σπάνιο με το σύνδρομο Τουρέτ.
Η κοπρολαλία, η ιατρική λέξη για το υβριστικό τικ συναντάται σπάνια στο σύνδρομο Τουρέτ και είναι πολύ πιο συχνό στα λειτουργικά τικ. Τα άτομα με λειτουργικά τικ συνήθως αναπτύσσουν άλλους τύπους FND. Η Νικόλ που πρωταγωνίστησε στο βρετανικό τηλεοπτικό πρόγραμμα έχει κρίσεις FND και λειτουργική δυστονία (ανεξέλεγκτους μυϊκούς σπασμούς) τους οποίους έχει δείξει στο Tik Tok.
Οι διαγνώσεις Τικ απαιτούν εξειδίκευση. Τα άτομα με σύνδρομο Τουρέτ έχουν φυσιολογικές εξετάσεις και συνήθως μπορούν να καταστείλουν τα τικς τους σε ένα βαθμό, κάτι που τους αποσπά την προσοχή. Πολλά άτομα με λειτουργικά τικ έχουν ιστορική ήπιων απλών τικ όταν είναι νεότερα. Κάποια έχουν φανερά τόσο σύνδρομο Τουρέτ όσο και FND.
Πιθανές αιτίες
Υπάρχει αρκετό μυστήριο σχετικά με τα αίτια που πυροδοτούν τόσο τα λειτουργικά τικ όσο και το σύνδρομο Τουρέτ. Μεγάλη έμφαση έχει δοθεί στον παράγοντα του στρες, που καθιστά τα άτομα ευάλωτα στην FND. Ωστόσο, η FND μπορεί να προκύψει ακόμα και χωρίς να στρεσαριστεί κάποιος. Κάποιες φορές είναι αποτέλεσμα τραυματισμού, μία ασθένειας ή μίας αντίδρασης σε εμβόλιο.
Επίσης, η λειτουργική νευρολογική διαταραχή μπορεί να προκύψει από πρόβλημα στον εγκέφαλο, όπως αποκαλύφθηκε από μοντέρνες λειτουργικές νευροαπεικονίσεις και άλλες τεχνικές.
Γιατί, όμως, παρατηρείται αύξηση των λειτουργικών τικ; Υπάρχει καταγεγραμμένη άνοδος αλλά δεν πρόκειται για επιδημία. Τα λειτουργικά τικ έχουν αναγνωριστεί εδώ και δεκαετίες και τα πρόσφατα παραδείγματα που έχουν καταγραφεί σε επιστημονικές μελέτες από το ξεκίνημα της πανδημίας ανέρχονται μόνο σε λίγα εκατοντάδες κρούσματα. Οι μελέτες δείχνουν ότι τα νούμερα πέφτουν.
Ο ρόλος των social media
Τα social media, όπως το Tik Tok, έχουν θεωρηθεί υπεύθυνα από μερικούς επιστήμονες. Γνωρίζουμε ήδη ότι τα άτομα που έχουν τικ είναι πιο πιθανό να το κάνουν βλέποντας τους άλλους με το ίδιο πράγμα. Όπως συμβαίνει με το χασμουρητό. Μπορεί όμως η παρακολούθηση κάποιου τικ να προκαλέσει μια ολοκαίνουργια διαταραχή τικ; Όσον αφορά στα λειτουργικά τικ, σε ορισμένες περιπτώσεις, ναι, αλλά όχι για το σύνδρομοTourette, που είναι αναπτυξιακή πάθηση.
Ο αριθμός των εφήβων των οποίων τα τικ καταγράφηκαν ότι επηρεάστηκαν από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης σε μελέτες κυμαίνεται από 20% έως 100%. Πόσοι όμως έφηβοι δεν επηρεάζονται από τα social media;
Υπάρχουν περιπτώσεις όπου η «κοινωνική μετάδοση», όπως η συγκέντρωση κρουσμάτων στα σχολεία ή μεταξύ φίλων, είναι πειστική. Το να υποστηριχθεί, όμως, ότι τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης είναι «η αιτία» των λειτουργικών τικ, παρά ένας από τους πολλούς πιθανούς παράγοντες κινδύνου, είναι υπερβολικό.
Η FND σπάνια έχει μία αιτία. Θα ήταν σαν να κατηγορούμε όλες τις περιπτώσεις εγκεφαλικού στο κάπνισμα. Σίγουρα, το κάπνισμα είναι συνδέεται με ορισμένα, αλλά όπως και πολλά άλλα πράγματα – γονίδια, χοληστερόλη, υπέρταση και κακή τύχη.
Σε κάθε περίπτωση η FND χρειάζεται περισσότερη αναγνώριση από την κοινότητα προκειμένου να πάψει να αποτελεί ένα ενδιαφέρον μυστήριο.
