Μέχρι πριν από λίγα χρόνια ήταν ταμπού να μιλήσει ένας γονέας για τον αυτισμό του παιδιού του. Ευτυχώς τα τελευταία χρόνια αυτό γίνεται εύκολα με αποτέλεσμα όλο και περισσότεροι να ασχολούνται σοβαρά και να ενημερώνονται διαρκώς για τα περιστατικά αυτά.
Πρώιμες ενδείξεις
Αν κι έχουν εντοπιστεί και κατηγοριοποιηθεί τα σημάδια που αναφέρονται παραπάνω, πολλές φορές οι ειδικοί εστιάζουν σε μία αίσθηση παράξενου και αμήχανου, που αναφέρουν οι γονείς. Δεν είναι λίγες οι φορές μάλιστα που γονείς παιδιών που διαγνώστηκαν αργότερα, αναφέρουν ότι εκ των υστέρων συνειδητοποιήσαν ότι «κάτι δεν πήγαινε καλά», ότι υπήρχε μία απόκλιση στις αναμενόμενες αντιδράσεις και σε αυτές που είχε τελικά το βρέφος. Είχαν να κάνουν με ένα μωρό που φαινόταν απορριπτικό, ενώ «έχανε» αναπτυξιακά ορόσημα ή έκλαιγε απαρηγόρητα χωρίς να καθησυχάζεται από την αναμενόμενη φροντίδα. Άλλες φορές, αναφέρουν ότι ένιωθαν μπερδεμένοι απέναντι στο βρέφος και ότι δεν ήξεραν πώς ακριβώς να το αντιμετωπίσουν(1).
Σύμφωνα με το National Autism Association, οι πρώιμες ενδείξεις της Διαταραχής Αυτιστικού Φάσματος μπορεί να είναι ορατές τυπικά στον πρώτο χρόνο του νηπίου. Αυτές εμπίπτουν σε 4 βασικούς άξονες, που είναι οι εξής:
1. Κοινωνικές δεξιότητες
Σε αυτήν την κατηγορία, αναφέρονται οι δυσκολίες που εκδηλώνει το παιδί κατά την αλληλεπίδρασή του με τους άλλους. Το παιδί:
Αποφεύγει ή δεν έχει καθόλου βλεμματική επαφή
Δεν δείχνει κάτι που το ενδιαφέρει ή δεν στρέφει το βλέμμα του εκεί που δείχνει ο «συνομιλητής»
Δεν «μοιράζεται» παιχνίδια ή αντικείμενα ενδιαφέροντος
Δεν εστιάζει στα πρόσωπα και δεν ανταποκρίνεται σε εκφράσεις και γκριμάτσες
Δεν μιμείται
Παίζει με τα παιχνίδια με μη λειτουργικό τρόπο (για παράδειγμα, σειροθετεί όλα τα αυτοκινητάκια αντί να τα κινεί μιμούμενο την πραγματικότητα και αυτή η συμπεριφορά έχει σταθερό χαρακτήρα)
Δεν δείχνει ενδιαφέρον για άλλα άτομα
2. Αποκλίσεις αισθητηριακής επεξεργασίας
Σε αυτήν την κατηγορία περιλαμβάνονται όλα εκείνα τα σημεία που αφορούν το αισθητιριακό προφίλ, το πώς το παιδί λαμβάνει και αντιδρά σε εξωτερικά ερεθίσματα. Το παιδί:
Δεν αντέχει κάποιους ήχους ανεξάρτητα από την έντασή τους και αναστατώνεται υπερβολικά όταν έρχεται αντιμέτωπο με αυτούς
Αντιδρά υπερβολικά ή είναι δυσανάλογα απαθές ερχόμενο αντιμέτωπο με ήχους, μυρωδιές, οπτικά ερεθίσματα, γεύσεις και υφές
Δυσκολεύεται πολύ να «ρυθμιστεί» και να ηρεμήσει όταν αναστατώνεται και δεν φαίνεται να αρκεί η παρηγοριά του γονιού
Παρουσιάζει ασυνήθιστες φοβίες για αντικείμενα κι ερεθίσματα που δεν έχουν απειλητικό χαρακτήρα
Παρουσιάζει σθεναρή αντίσταση για μέρη ή καταστάσεις που προσλαμβάνονται ως αγχογόνες
3. Επαναλαμβανόμενα συμπεριφορικά μοτίβα κι εμμονικές συμπεριφορές
Είναι ίσως η πιο συχνή εικόνα που υπάρχει στον κοινό νου σχετικά με τον αυτισμό, παιδιά που κουνούν το σώμα ή μέρη του σώματός τους στερεοτυπικά. Παρόλα αυτά, πρόκειται για ένα μέρος μόνο της κλινικής εικόνας. Το παιδί:
Παρουσιάζει εμμονικό ενδιαφέρον για συγκεκριμένα αντικείμενα, δραστηριότητες, θέματα ή μέρη
Επαναλαμβάνει λέξεις ή φράσεις
Επαναλαμβάνει κινήσεις σώματος, όπως είναι το στριφογύρισμα, το «φτερούγισμα» των χεριών, τα τινάγματα δακτύλων κ.α.
Συχνά περιεργάζεται αντικείμενα κοιτώντας από πολύ κοντά και με την άκρη του ματιού
Δομεί ρουτίνες που αντιστέκεται να αλλάξει
Περπατά στις μύτες των ποδιών (μας ενδιαφέρει κυρίως αν συνεχίζεται μετά τα 2 έτη)
4. Διαταραχές του λόγου και της επικοινωνίας
Το παιδί:
Δεν βαβίζει καθόλου ή ελάχιστα μέχρι τον πρώτο χρόνο
Δεν παράγει καμία λέξη μέχρι τους 16 μήνες
Δεν χαιρετάει κουνώντας το χέρι του
Δε δείχνει αυτό που θέλει ή χρειάζεται
Δεν ανταποκρίνεται στο άκουσμα του ονόματός του
Φαίνεται να μην κατανοεί τι του λένε
Παρουσιάζει ξαφνική απώλεια βαβίσματος ή άλλων γλωσσικών επιτευγμάτων(2).
Είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι τα παραπάνω είναι σημεία που δεν μπορούν να αξιολογηθούν από το γονιό ή κάποιον άλλον μη ειδικό. Αν εντοπίζεται κάτι που αποτελεί αντικείμενο προβληματισμού, ο πρώτος που πρέπει να ερωτηθεί είναι ο παιδίατρος. Εκείνος γνωρίζει όλο το ιστορικό του μωρού και είναι ο πιο αρμόδιος να αξιολογήσει τέτοια πρόδρομα συμπτώματα και να παραπέμψει εφόσον χρειάζεται.
