Γαλακτοκομικά, σιτάρι, μαγιά, ζάχαρη, τροφικά πρόσθετα και γλουτένη είναι πρώτα στη λίστα με τα τρόφιμα στα οποία πολλοί έχουν αλλεργία ή δυσανεξία.
Το ερώτημα είναι: γιατί πλέον είναι τόσο συχνό αυτό το φαινόμενο; Για ποιο λόγο συναντάμε τόσο συχνά αυτές τις καταστάσεις και γιατί υπάρχει τόσο μεγάλη τάση και ευαισθητοποίηση γύρω από τη σωστή διάγνωση και ενημέρωση επί του θέματος;
Δημητριακά με γλουτένη. Μια σχέση αγάπης / μίσους.
Πάμε να ρίξουμε μια ματιά στη σχέση μας με τα δημητριακά για παράδειγμα. Πρέπει να ομολογήσουμε πως οι διατροφικές μας συνήθειες έχουν αλλάξει ριζικά με την εξέλιξη του ανθρωπίνου είδους.
Οι πρόγονοί μας τρώγανε κατά κόρον υδατάνθρακες ως πηγή ενέργειας και μέσω αυτών κάλυπταν την καθημερινή τους ανάγκη για γλυκό.
Στις μέρες μας έχουμε «απομονώσει» και ξεχωρίσει τα γλυκαντικά στοιχεία από τις τροφές και παρασκευάζουμε αμέτρητα γλυκά και είδη ζαχαροπλαστικής, με τραγικές συνέπειες όμως για την υγεία μας και το μεταβολισμό μας.
Η μέση Ελληνική διατροφή. Μια διατροφή βασισμένη στα γλυκά και στο ψωμί.
Ένας από τους πιο συχνούς τρόπους να τρώμε υδατάνθρακες σήμερα είναι μέσω σπόρων και δημητριακών και ειδικότερα σιτάρι.
Το ψωμί για παράδειγμα αποτελεί σχεδόν θεμέλιο της σύγχρονης διατροφής στην Ελλάδα τα τελευταία 100 χρόνια.
Αυτό κάνει τα πράγματα λίγο δύσκολα όταν πρέπει να παραδεχτούμε πως τα τρόφιμα με βάση το αλεύρι συμπεριλαμβανομένου και του ψωμιού προκαλούν μια σειρά από βλάβες, τόσο στο μεταβολισμό όσο και στην υγεία μας.
Παλιότερα πιστεύαμε πως η ευαισθησία στη γλουτένη (μια πρωτεΐνη που βρίσκεται στο σιτάρι, στη βρώμη, στη σίκαλη αλλά και σε άλλα σιτηρά) ήταν σπάνιο φαινόμενο. Ωστόσο πρόσφατες έρευνες υποστηρίζουν πως:
- η ευαισθησία στη γλουτένη επηρεάζει 1 στους 10 ανθρώπους
- η κοιλιοκάκη (μια πολύ σοβαρή πεπτική διαταραχή και αυτοάνοσο νόσημα που προκαλείται από τη δυσανεξία στη γλουτένη) επηρεάζει 1 στους 100 ανθρώπους.
Γιατί όμως συμβαίνει αυτό; Οι πρόγονοί μας δεν έτρωγαν σχεδόν καθόλου γλουτένη. Η καλλιέργεια δημητριακών και σιτηρών ξεκίνησε πριν από περίπου 10,000 χρόνια στη λεκάνη της μεσογείου. Με άλλα λόγια σχετικά στην πρόσφατη ιστορία. Τον πρώτο καιρό μάλιστα δεν ήταν και ιδιαίτερα εκτεταμένη.
Τα δημητριακά και οι σπόροι που έχουν γλουτένη στην Αμερική καλλιεργούνται μερικές 100άδες χρόνια. Στην πραγματικότητα δεν έχουμε προσαρμοστεί 100% στην ανοχή, τη διαχείριση και το μεταβολισμό των σιτηρών.
Ένας άλλος σημαντικός παράγοντας είναι το ίδιο το σιτάρι. Στην αρχαιότητα το είδος και η ποικιλία σιταριού που κατανάλωναν οι πρόγονοί μας δεν έχει καμία σχέση με το σημερινό σιτάρι, στο οποίο η γλουτένη αποτελεί ως και το 78% της πρωτεΐνης που περιέχει.
Η γλαδιίνη, μια από της πρωτεΐνες της γλουτένης, δεν ερεθίζει απλά τα τοιχώματα των εντέρων. Σε πολλές περιπτώσεις προκαλεί αλλεργικές αντιδράσεις.
Ευαισθησία ή δυσανεξία στη γλουτένη; Εντοπίζοντας το πρόβλημα.
Πέρα από τον καθαρό ρόλο που παίζει η μοντέρνα δυτικού τύπου διατροφή στα πεπτικά προβλήματα, σημαντικό ρόλο παίζει ότι πλέον υπάρχει πολύ μεγαλύτερη ενημέρωση γύρω από το θέμα της δυσανεξίας στη γλουτένη και την κοιλιοκάκη τα τελευταία χρόνια.
Δυστυχώς και οι δύο αυτές καταστάσεις μπορεί να δώσουν συμπτώματα που δεν είναι ξεκάθαρα, πράγμα που μπορεί να κάνει δυσκολότερη τη διάγνωση σε πρώτη φάση. Συχνά όσοι έχουν δυσανεξία στη γλουτένη δεν παρουσιάζουν καθόλου πεπτικές διαταραχές.
Η ελλιπής διάγνωση είναι ένα από τα βασικά προβλήματα. Έρευνες υπολογίζουν πως μόνο στην Αγγλία 500,000 άτομα δεν έχουν διαγνωστεί. Η διάγνωση μπορεί να γίνει σε οποιαδήποτε ηλικία. Κατά κύριο λόγο γίνεται όμως σε ηλικίες μεταξύ 40 και 60 ετών.
Ευτυχώς, υπάρχει πλέον μια ιδιαίτερα μεγάλη τάση και ευαισθητοποίηση τόσο από κρατικούς όσο και από ιδιωτικούς φορείς σχετικά με την ενημέρωση γύρω από το θέμα.
Γιατροί, νοσοκόμοι, σύμβουλοι υγείας ήδη ενημερώνουν διαρκώς τους ασθενείς τους. Μεγάλο βήμα γίνεται και από τις εταιρίες με γνωστοποίηση στις συσκευασίες τροφίμων και προϊόντων προς κατανάλωση αναφορικά με συστατικά που ενδέχεται να προκαλούν αλλεργικές αντιδράσεις.
Εάν υποπτεύεστε ότι πιθανόν έχετε δυσανεξία στη γλουτένη ή κοιλιοκάκη, ή αν αντιμετωπίζετε δυσάρεστα συμπτώματα μετά από κατανάλωση συγκεκριμένων τροφών που περιέχουν γλουτένη, καλό θα ήταν να μιλήσετε με το γιατρό σας.
Εάν όντως έχετε πρόβλημα, γρήγορα και άμεσα μπορείτε να αναπροσαρμόσετε τη διατροφή σας και τις συνήθειές σας.
Δυσανεξία στη γλουτένη. Τα συμπτώματα αναλυτικά
Η δυσανεξία στη γλουτένη προκαλεί μια σειρά από συμπτώματα στο έντερο, παρόμοια με αυτά της κοιλιοκάκης αλλά δεν προκαλεί τη δημιουργία αντισωμάτων από το ανοσοποιητικό σύστημα.
Όπως αναφέραμε και παραπάνω, άτομα που έχουν ευαισθησία στη γλουτένη ενδέχεται να μη παρουσιάσουν κανένα απολύτως σύμπτωμα ή διαταραχή. Ωστόσο, αρκετοί παρουσιάζουν!
Μερικά από τα πιο συχνά συμπτώματα δυσανεξία ή ευαισθησίας στη γλουτένη είναι:
- έντονο αίσθημα κόπωσης και εξάντλησης μετά από ένα γεύμα που περιέχει γλουτένη
- χαμηλά επίπεδα ενέργειας & όρεξης
- προβλήματα στο ανώτερο αναπνευστικό (πχ: ιγμορίτιδα)
- προβλήματα στην απορρόφηση θρεπτικών συστατικών (με αποτελέσματα όπως: απώλεια βάρους, αναιμία, εξάντληση)
- πεπτικές διαταραχές (συμπεριλαμβανομένου: διάρροια, χρόνια δυσκοιλιότητα, φούσκωμα, νόσος του Chrohn, εκκολπωματίτιδα)
- Ορμονικές διαταραχές όπως προεμμηνορροϊκό σύνδρομο (PMS, PCOS) ή ακόμη και ανεξήγητη υπογονιμότητα
- Keratosis Pilaris, γνωστή και ως “δέρμα κότας” (με μπιμπίκια) στο πίσω μέρος των χεριών στους τρικεφάλους. Αυτό κυρίως είναι αποτέλεσμα από έλλειψη ενός λιπαρού οξέως και βιταμίνης Α σε δευτερεύουσα φάση, καθώς λόγω γλουτένης υπάρχει βλάβη στο μεταβολισμό και την απορρόφηση λιπιδίων από το έντερο.
- Διάγνωση κάποιου αυτοάνοσου νοσήματος όπως θυρεοειδίτιδα Χασιμότο, ρευματοειδή αρθρίτιδα, σπαστική κολίτιδα, λύκος, ψωριάση, σκληροδερμία, σκλήρυνση κατά πλάκας
- Νευρολογικά συμπτώματα όπως ζαλάδα, αστάθεια
- Ημικρανίες και ανεξήγητοι πονοκέφαλοι
- Χρόνια φλεγμονή, πρήξιμο ή και πόνο στις αρθρώσεις, στα δάκτυλα, γόνατα ή στα ισχία.
- Απότομες αλλαγές στη διάθεση, άγχος, κατάθλιψη, διάσπαση προσοχής
Υπάρχει ωστόσο αρκετή έρευνα σε εξέλιξη σχετικά με το θέμα της ευαισθησίας στη γλουτένη καθώς νέες μελέτες δείχνουν πως δεν είναι μόνο η γλουτένη υπεύθυνη για τα συμπτώματα που εκδηλώνονται.
Υπάρχει μια μικρή ομάδα από απλούς υδατάνθρακες (βραχείας αλύσου) με τη συντομογραφία FODMAPs που χωνεύονται ιδιαίτερα «πρόχειρα» και δύσκολα απορροφούνται από το λεπτό έντερο, πράγμα που μπορεί να επιφέρει τα παραπάνω συμπτώματα που αναφέρουμε.
Το σιτάρι, η βρώμη και η σίκαλη (δημητριακά που περιέχουν γλουτένη) περιέχουν υδατάνθρακες ανήκουν στην κατηγορία των FODMAPs.
Περισσότερα στοιχεία για την κοιλιοκάκη.
Η κοιλιοκάκη είναι μια δια βίου αυτοάνοση ασθένεια που δημιουργείται όταν το αμυντικό σύστημα του οργανισμού αντιδρά στη γλουτένη. Ως αποτέλεσμα, επιτίθεται σε διάφορους ιστούς του σώματος παράγοντας αντισώματα ύστερα από κατανάλωση του αλλεργιογόνου τροφίμου.
Σε αντίθεση με την ευαισθησία στη γλουτένη, η κοιλιοκάκη τις περισσότερες φορές προκαλεί φλεγμονή και μακροχρόνια βλάβη στα εσωτερικά τοιχώματα του λεπτού εντέρου.
Η βασική λειτουργία του λεπτού εντέρου είναι η πέψη και η απορρόφηση των θρεπτικών συστατικών από τις τροφές. Εάν η κοιλιοκάκη δεν έχει διαγνωστεί και αντιμετωπιστεί, προκαλείται τεράστια φλεγμονή στα εντερικά τοιχώματα. Πλαταίνει η επιφάνειά τους, ελαττώνονται οι πτυχώσεις και η συνολική τους επιφάνεια μειώνεται.
Με απλά λόγια, αυτό σημαίνει πολύ μικρότερη απορρόφηση θρεπτικών συστατικών που οδηγεί σε υποσιτισμό, διατροφικές ελλείψεις, απώλεια βάρους, εξασθένηση, πεπτικές διαταραχές και εξουθενωμένο αμυντικό σύστημα.
Κοιλιοκάκη. Αιτίες που την προκαλούν και συχνά συμπτώματα.
Ακόμη και σήμερα δεν είναι 100% εξακριβωμένο τι προκαλεί την κοιλιοκάκη. Ωστόσο είναι ευρέως αποδεκτό πως 3 παράγοντες σχετίζονται άμεσα με τη δημιουργία της νόσου:
- περιβαλλοντικοί / διατροφικοί παράγοντες (πχ τροφές με γλουτένη)
- γεννητική προδιάθεση
- διαρρέον έντερο (εντερικά τοιχώματα που «επιτρέπουν» την είσοδο τοξινών και άλλων στοιχείων στο κυκλοφορικό)
Σε σπάνιες περιπτώσεις, καταστάσεις στρες μπορεί να πυροδοτήσουν μια κατάσταση όπως η κοιλιοκάκη. Τέτοια παραδείγματα είναι μετεγχειρητικές καταστάσεις, ατυχήματα, εγκυμοσύνη, εντερικές μολύνσεις.
Όπως και στην περίπτωση της ευαισθησίας της γλουτένης, τα συμπτώματα της κοιλιοκάκης ποικίλουν από άτομο σε άτομο και σε βαθμό σοβαρότητας.
Πολύ περισσότερο τα συμπτώματα δε περιορίζονται μόνο στον πεπτικό σωλήνα, αλλά παρουσιάζονται και σε άλλα σημεία του σώματος.
Μερικά από τα πιο συχνά συμπτώματα είναι: εξάντληση, αναιμία, διάρροια, δυσφορία στην κοιλιά, απώλεια βάρους, εμετός και έλκη στο στόμα.
Εδώ πρέπει να ξαναπούμε πως μερικά άτομα δε παρουσιάζουν καθόλου συμπτώματα!
Ζώντας με ευαισθησία στη γλουτένη ή κοιλιοκάκη. Τρόποι αντιμετώπισης.
Δεν υπάρχει εώς σήμερα «γιατρειά» για αυτές τις 2 συγκεκριμένες καταστάσεις υγείας. Ωστόσο όταν διαγνωστούν είναι σχετικά εύκολο να βγάλουμε από τη διατροφή μας όλες τις τροφές που περιέχουν γλουτένη. Αυτή είναι η πρωταρχική αντιμετώπιση και τις περισσότερες φορές έχει μεγάλη επιτυχία.
Πρέπει να σημειώσουμε πως αν η διαταραχή είναι χρόνια, θα πάρει σχετικά αρκετό καιρό (ίσως και μήνες) προτού υποχωρήσουν τα συμπτώματα. Ο κάθε ασθενείς πρέπει να έχει υπομονή και ακολουθεί πιστά τη διατροφή και το lifestyle “χωρίς γλουτένη”.
Η διατροφή χωρίς γλουτένη για την αντιμετώπιση της ευαισθησίας σε αυτήν ή την κοιλιοκάκη, είναι δια βίου!
Η πιστή τήρησή της είναι δύσκολη, καθώς η γλουτένη είναι κρυμμένη σε πάρα πολλά συσκευασμένα τρόφιμα που κυκλοφορούν στο εμπόριο.
Πολλές φορές μάλιστα είναι κρυμμένη πίσω από άλλες ονομασίες και συστατικά. Έτσι χρειάζεται διαρκής έρευνα.
Η διατροφές «χωρίς …» κάποιο συστατικό τείνουν να είναι ιδιαίτερα αυστηρές στις περισσότερες περιπτώσεις. Ενώ είναι απολύτως εφικτό να ακολουθήστε μια πλούσια διατροφή χωρίς γλουτένη είναι πολύ σημαντικό το στάδιο της προετοιμασίας κάθε γεύματος για να το πετύχετε αυτό.
