Ορισμένοι άνθρωποι αισθάνονται ενοχές ακόμη και όταν δεν υπάρχει πραγματικός λόγος για κάτι τέτοιο, ακόμα και αν δεν έχουν πράξει τίποτα κακό. Αν ανήκεις σε αυτήν την κατηγορία, έχουμε συγκεντρώσει μερικές πληροφορίες που ενδέχεται να σου φανούν χρήσιμες.
Συνήθως, οι άνθρωποι που βιώνουν ενοχές έχουν δυσκολία στη θέσπιση ορίων. Δεν μπορούν να αρνηθούν σε άτομα που τους βλάπτουν, με αποτέλεσμα να παραμένουν σε τοξικές σχέσεις και καταστάσεις λόγω αυτού του περιοριστικού μοτίβου που «ριζώνει» στις σκέψεις τους.
Συχνά, οι ενοχικοί άνθρωποι εκφράζουν τις σκέψεις τους με ατάκες όπως:
«Eίναι σπουδαία η σύντροφός μου, αλλά δεν νομίζω ότι έχουμε μέλλον».
«Είναι καλό παιδί. Ξέρω ότι πρέπει να χωρίσω αλλά δεν μπορώ. Κάθε φορά που κάνω την προετοιμασία στο μυαλό μου πάντα σταματάω και δεν λέω αυτό που θέλω να πω».
«Νιώθω ενοχές, που θέλω να χωρίσω με την/τον σύντροφό μου».
Αυτοί οι άνθρωποι συνήθως νιώθουν ένοχοι και για άλλα πράγματα πιο απλά και όχι μόνο για την σχέση με τον σύντροφό τους.
Νιώθουν ένοχοι ακόμα και όταν καθυστερούν να βάλουν τα πράγματα στις σακούλες στο σουπερμάκετ.
Νιώθουν ένοχοι όταν λένε σε έναν φίλο τους ότι δεν θέλουν να βγουν έξω.
Ένοχοι νιώθουν ακόμα επειδή δεν προλαβαίνουν να απαντήσουν στα τηλεφωνήματα της μητέρας τους.
Αυτή η ενοχή όμως δεν είναι πραγματική. Είναι μια πλασματική, ψεύτικη ενοχή. Δεν υπάρχει λόγος να νιώθουν έτσι γιατί δεν έκαναν κάτι κακό. Γιατί νιώθουν έτσι;
Τι είναι η ψευδοενοχή
Καθημερινά βομβαρδιζόμαστε από διάφορες ιστορίες από τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης, από γνωστούς και φίλους μας και δεν είναι τυχαίο που κάποιες φορές μετά από την έκθεσή μας σε ειδήσεις νιώθουμε οργισμένοι, τρομοκρατημένοι και θλιμμένοι. Κάποιες φορές αυτή η έκθεση σε αυτές τις πληροφορίες πυροδοτεί μέσα μας ψευδοενοχές. Το μοτίβο ωστόσο αυτό «φυτεύεται» μέσα μας από πολύ μικρή ηλικία και σε αυτό τον πιο σημαντικό ρόλο παίζει η οικογένειά μας.
Συνήθως το αίσθημα της ψευδοενοχής έρχεται ως αποτέλεσμα μιας πράξης μας, ακόμα και αν δεν έχουμε κάνει κάτι που στην πραγματικότητα είναι κακό, ανήθικο ή άσχημο. Για παράδειγμα δεν υπάρχει λόγος να νιώθει ενοχές κάποιος επειδή θέλει να χωρίσει απλά επειδή δεν νιώθει ότι ταιριάζει με κάποιον ή επειδή δεν απάντησε σε κάποιο τηλεφώνημα, ή επειδή δεν έχει κουράγιο να δει τους φίλους τους.
Από πού πηγάζει η ψευδοενοχή
Υπάρχει λόγος πίσω από αυτό και συνήθως ο λόγος έχει λογική βάση ακόμα και αν κάποιος δεν το αντιλαμβάνεται αυτό. Συνήθως αυτό συμβαίνει γιατί φοβόμαστε την λύπη, την ίδια την θλίψη και την απογοήτευση. Οι περισσότεροι άνθρωποι συνήθως νιώθουν έτσι γιατί φοβούνται να βιώσουν πόνο και θλίψη.
Επίσης, σκέφτονται πως θα νιώσει ο άλλος άνθρωπος για τον οποίο συνηθως νιώθουν αγάπη ή έστω ότι είναι σημαντικός για εκείνους. Δεν θέλουν να νιώθουν ότι ο άλλος άνθρωπος θα είναι μόνος και αβοήθητος και στην ιδέα ότι εκείνοι προκαλούν αυτόν τον πόνο…παγώνουν.
Η ενοχή δεν είναι κάτι που μας βοηθάει αλλά τουλάχιστον μας κάνει να μην νιώθουμε αβοήθητοι. Η ενοχή δηλαδή αυτή όταν για παράδειγμα δεν θέλουμε να χωρίσουμε με κάποιον βοηθά εμάς να αποφύγουμε την στεναχώρια και το αίσθημα απελπισίας. Επίσης, όταν νιώθουμε υπεύθυνοι για τον τρόπο που αισθάνεται ο άλλος τότε νιώθουμε συνήθως ότι έχουμε και τον έλεγχο της κατάστασης.
Σε κάθε περίπτωση κάτι στην ανατροφή μας πήγε από λίγο έως….πολύ λάθος για να νιώθουμε έτσι. Για αυτό όπως μια παλιά εφαρμογή πρέπει να ανανεωθεί για να λειτουργήσει καλύτερα στο κινητό μας έτσι και εμείς πρέπει να ρυθμίσουμε καλύτερα τις σκέψεις μας, (σσ: μόνο που κάποιοι χρειάζεται να γυρίσουν στις…εργοστασιακές ρυθμίσεις του κινητού γιατί η ζημιά είναι μεγαλύτερη). Ο μόνος μάστορας που μπορεί να βοηθήσει σε αυτό δεν είναι ο ψυχολόγος αλλά…εμείς. Ο ψυχολόγος – ευτυχώς – μας δίνει το εγχειρίδιο με τις οδηγίες. Αν νιώθετε ότι πρέπει να συναρμολογήσετε τον εγκέφαλό σας ξανά από την αρχή σαν να είναι καρέκλα και εσείς δεν το «έχετε» με αυτά δεν είστε οι μόνοι. (Συμπάσχουμε).
Πώς μπορεί κανείς να διώξει την ψευδοενοχή
Ενσυνειδητότητα (Mindfulness)
Η ενσυνειδητότητα είναι η ικανότητα να έχει κανείς επίγνωση της ίδιας του της εμπειρίας χωρίς να την σκέφτεται ή να αντιδρά σε αυτή και στην όλη διαδικασία περιλαμβάνεται και το συναίσθημα. Αυτή η ικανότητα μας βοηθά να παρατηρούμε τα συναισθήματά μας χωρίς κριτική αλλά με ρεαλισμό, με ορθολογική σκέψη. Αν κάποιος μπορεί να το κάνει αυτό στον εαυτό του είναι ένα σκαλοπάτι πιο κοντά στην κατανόηση των συναισθημάτων του και της καλύτερης διαχείρισής τους.
«Προγραμμάτιζε» τη θλίψη σου
Αυτή η τεχνική μπορεί να μας βοηθήσει στην διαδικασία αποδοχής της θλίψης. Πολλοί νιώθουμε πολύ στεναχωρημένοι όταν βιώνουμε μια απώλεια και είναι σύνηθες να θέλουμε να αποφύγουμε ή να μειώσουμε το αίσθημα της λύπης. Έτσι, ο εγκέφαλός μας εκπαιδεύεται να αντιδρά στη στεναχώρια. Αν ωστόσο επιλέγουμε πότε θα προσεγγίζουμε αυτά τα συναισθήματα μπορούμε να μάθουμε τον εγκέφαλό μας να αποδέχεται τη στεναχώρια του και έτσι να μην τη βιώνουμε ακόμα πιο έντονα.
Λειτουργική ανάλυση ( #not υπερανάλυση)
Αυτή η τεχνική βασίζεται σε μια απλή ιδέα. Αντί να κρίνει κανείς τα συναισθήματά και τις αντιδράσεις του σε αυτά από μια ηθική σκοπιά τότε είναι πιο βοηθητικό να τα κοιτά από μια πιο ορθολογιστική σκοπιά. Αντι να λες μισώ που νιώθω ένοχος όλη την ώρα αυτή η τεχνική θέλει να ρωτάς τον εαυτό σου: Σε τι με εξυπηρετεί να νιώθω ένοχος όλη την ώρα; Πώς με βοηθάει; Αν μάθει κανείς να παρακολουθεί τον εαυτό του με τέτοιο διευρευνητικό τρόπο, όμορφα πράγματα έρχονται.
Συναισθηματική επιβεβαίωση
Αντι να βλέπουμε τα συναισθήματά μας ως προβλήματα που πρέπει να λυθούν ή απειλές που πρέπει να τις αποφύγουμε μπορούμε να τα αποδεκτούμε για αυτό που είναι: Απλά συναισθήματα, κάποιες φορές επώδυνα αλλά μέρος της ανθρώπινης εμπειρίας μας και ως τέτοια βάσιμα και ότι έχουν αξία.
Στην πράξη η συναισθηματική επιβεβαίωση σημαίνει ότι αναγνωρίζουμε τα συναισθήματά μας και υπενθυμίζουμε στον εαυτό μας ότι όπως και αν νιώθουμε έχει σημασία και αξία.
Θεραπεία ή Συμβουλευτική
Η ψυχοθεραπεία μπορεί να είναι ένας πραγματικά χρήσιμος τρόπος να διερευνήσει κανείς κάθε πτυχή της συμπεριφοράς του ακόμα και της ψευδοεντοχής με έναν υγιή και υποστηρικτικό τρόπο. Είναι ένα δώρο στον εαυτό μας.
Σε κάθε περίπτωση, η ψευδοενοχή έρχεται είτε κάνει κάποιος κάνει κάτι ή δεν κάνει (Ακόμα και αυτό που κάνει δεν είναι λάθος ή ανήθικο). Η ψευδοενοχή λειτουργεί σαν ένα υποκατάσταστο συναίσθημα, συχνά σαν ένα συνήθειο που έχουμε για να μετριάσουμε ή να αποφύγουμε τη λύπη, το αίσθημα ότι είμαστε αβοήθητοι και την ελλειψη του ελέγχου που αυτά «κουβαλάνε».
Για να προχωρήσουμε μπροστά πρέπει να είμαστε πρόθυμοι να αντιμετωπίσουμε και να αυξήσουμε την ανοχή μας σε δύσκολα συναισθήματα όπως είναι η λύπη και το αίσθημα της απόγνωσης και της απελπισίας. Τα παραπάνω εργαλεία μπορούν να μας βοηθήσουν να ευθυγραμμιστούμε με τις αξίες μας και να μείνουμε μακριά από τους φόβους μας.
