Αν έχετε ήδη σπαταλίσει αρκετό χρόνο προσπαθώντας να καταλάβατε τί έχετε κάνει λάθος και δεν μπορείτε να προχωρήσετε τη ζωή σας παρακάτω, ήρθε η ώρα να σταματήσετε να “αυτομαστιγώνεστε”.
Δύο διάσημοι Αμερικανοί ψυχολόγοι με πολύχρονη κλινική πείρα κατέληξαν σε μια μέθοδο που εξακριβώνει ποιο είναι το πρόβλημα που δεν μας αφήνει να εξελιχθούμε και τι πρέπει να κάνουμε για να ξεκινήσουμε μια νέα ζωή.
H «επανεφεύρεση» των Jeffrey Young και Janet Klosko είναι μια μέθοδος για να ξεφύγουμε από τις αρνητικές σκέψεις και συμπεριφορές που κρατούν πίσω την προσωπική και την επαγγελματική μας ζωή. Η θεωρία της βασίζεται στο συμπέρασμα ότι όλοι οι άνθρωποι πέφτουμε σε έντεκα συγκεκριμένες «παγίδες ζωής», σε έντεκα φαύλους κύκλους που μας κάνουν να επαναλαμβάνουμε ξανά και ξανά την ίδια συμπεριφορά χωρίς να το καταλαβαίνουμε και, το κυριότερο, χωρίς να συνειδητοποιούμε τι μας εμποδίζει να είμαστε ευτυχισμένοι.
Μόνο όταν αντιμετωπίσουμε τις «παγίδες», θα μπορέσουμε να αλλάξουμε τη ζωή μας. Ας γνωρίσουμε, λοιπόν, τη μέθοδο της «επανεφεύρεσης του εαυτού» και ας προσπαθήσουμε να αποκομίσουμε από αυτήν τα «εργαλεία» που θα μας βοηθήσουν να κάνουμε το δικό μας βήμα μπροστά, αναγνωρίζοντας και απελευθερώνοντας τον εαυτό μας από ό,τι μας κρατάει δέσμιους σε μια ζωή χωρίς ευχαρίστηση.
Οι έντεκα «παγίδες»
Αυτοί που ενδιαφέρονται να αλλάξουν πρέπει να αναγνωρίσουν σε ποια ή σε ποιες από τις ακόλουθες «παγίδες» έχουν πέσει, όπως υποστηρίζουν οι δύο Αμερικανοί ψυχολόγοι.
1. Ο φόβος της εγκατάλειψης: Φοβάστε ότι οι άνθρωποι που αγαπάτε θα σας εγκαταλείψουν και θα μείνετε για πάντα μόνοι. Κατά συνέπεια, προσκολλάστε υπερβολικά πάνω τους, τόσο που ακόμα και ένας φυσιολογικός αποχωρισμός σάς ταράζει.
2. Ο φόβος της κακοποίησης: Είστε σίγουροι ότι όλοι οι άνθρωποι θα σας πληγώσουν ή θα σας κακομεταχειριστούν οπωσδήποτε μόλις τους δοθεί η ευκαιρία. Το αποτέλεσμα είναι είτε να αποφεύγετε εντελώς τις σχέσεις (για να μην πληγωθείτε) είτε να δημιουργείτε επιφανειακές σχέσεις είτε να κάνετε σχέσεις με ανθρώπους που πράγματι σας πληγώνουν, έτσι ώστε να επιβεβαιώνονται οι φόβοι σας.
3. Η ανάγκη της εξάρτησης: Νιώθετε ανίκανοι να αντιμετωπίσετε την καθημερινή ζωή χωρίς τη βοήθεια των άλλων. Στην παιδική σας ηλικία σάς έκαναν να αισθάνεστε ανεπαρκείς κάθε φορά που προσπαθούσατε να αποδείξετε την ανεξαρτησία σας.
4. Ο φόβος της καταστροφής: Ζείτε με τον φόβο πως μια μεγάλη καταστροφή πρόκειται να σας πλήξει. Για παράδειγμα, πως θα αρρωστήσετε ή θα εξοντωθείτε οικονομικά. Αν πέφτετε σε αυτήν την «παγίδα», σημαίνει πως στην παιδική σας ηλικία ενδεχομένως οι γονείς σας ήταν υπερπροστατευτικοί και σας έκαναν να νιώθετε πως ο κόσμος ήταν ένα επικίνδυνο μέρος όπου κανείς δεν είναι ασφαλής.
5. Η συναισθηματική στέρηση: Νιώθετε πως η ανάγκη σας για αγάπη δεν θα βρει ποτέ ανταπόκριση. Σας τραβούν περισσότερο οι ψυχροί και κλειστοί άνθρωποι ή ακόμα και εσείς οι ίδιοι γίνεστε έτσι, κάτι που σας κάνει να δημιουργείτε σχέσεις που αναπόφευκτα αποδεικνύονται αποτυχημένες.
6. Ο κοινωνικός αποκλεισμός: Σαν παιδί νιώθατε αποκλεισμένοι από τις παρέες και εξακολουθείτε να βρίσκεστε στην ίδια «παγίδα». Είστε αγχώδεις και επιφυλακτικοί στα πάρτι, σε συναντήσεις ή στη δουλειά, έχετε διαρκώς την ανάγκη «να ανήκετε κάπου».
7. Η μειονεκτικότητα: Θεωρείτε πιο φυσικό να σας απορρίπτουν παρά να σας αγαπούν. Σαν παιδί αυτό που «εισπράττατε» είναι ότι δεν σας σέβονταν γι’ αυτό που ήσασταν στην οικογένεια και σας κατέκριναν για τα ελαττώματά σας.
8. Η αποτυχία: Πιστεύετε ότι είστε αποτυχημένοι σε σχέση με τους συνομηλίκους σας, όπως πιστεύατε και όταν ήσασταν παιδί.
9. Η θυματοποίηση: Θυσιάζετε τις προσωπικές σας ανάγκες και επιθυμίες προκειμένου να ικανοποιήσετε τους άλλους – είτε λόγω ενοχών είτε από φόβο μη χάσετε την αγάπη τους. Σαν παιδί είναι πιθανό ότι ο ένας γονιός σας σάς καταπίεζε. Τώρα τείνετε να δημιουργείτε σχέσεις με αυταρχικούς ανθρώπους που σας εξουσιάζουν ή ανθρώπους με πολλά προβλήματα (άρρωστους, αλκοολικούς, εξαρτημένους) που σας εξαναγκάζουν να τους υπηρετείτε.
10. Η εμμονή με την επιτυχία: Δίνετε τεράστια έμφαση στο κύρος, στην ομορφιά, στην κοινωνική τάξη, στην αναγνώριση, εις βάρος της ευτυχίας, της ικανοποίησης, της υγείας, του αισθήματος της ολοκλήρωσης και των αρμονικών σχέσεων. Κατά την παιδική σας ηλικία, είναι πιθανόν οι άλλοι να είχαν την απαίτηση να είστε τέλειοι και σας έμαθαν πως οτιδήποτε άλλο εκτός από την επιτυχία θεωρείται αποτυχία.
11. Η αυταπάτη του μεγαλείου: Πιστεύετε ότι μπορείτε να κάνετε, να λέτε ή να έχετε ό,τι θελήσετε αμέσως. Πολλοί από τους ανθρώπους που έχουν πέσει σε αυτήν την «παγίδα» ήταν κακομαθημένοι όταν ήταν παιδιά. Δεν τους ζητήθηκε να ασκούν έλεγχο στον εαυτό τους ή να δέχονται τους περιορισμούς που ίσχυαν για τα άλλα παιδιά. Ως ενήλικοι, εξακολουθούν να θυμώνουν όταν δεν γίνεται το δικό τους.
Πώς βγαίνουμε από τον φαύλο κύκλο
Οι «παγίδες» είναι μακροχρόνια σενάρια ζωής. Είναι βαθιά ριζωμένες και, όπως οι εθισμοί ή οι κακές συνήθειες, αλλάζουν πολύ δύσκολα. Η αλλαγή απαιτεί να είστε πρόθυμοι να νιώσετε τον πόνο. Πρέπει να αντιμετωπίσετε την «παγίδα» κατάματα, να την κατανοήσετε και στη συνέχεια να προχωρήσετε στα βήματα της αλλαγής.
Βήμα 1: Χαρακτηρίστε και αναγνωρίστε τις «παγίδες» σας.
Βήμα 2: Συνειδητοποιήστε τις αιτίες δημιουργίας της «παγίδας» κατά την παιδική σας ηλικία. Νιώστε το πληγωμένο παιδί μέσα σας. Κλείστε τα μάτια και αφήστε τις εικόνες να σας πλημμυρίσουν. Μην πιέζετε τον εαυτό σας, επιτρέψτε απλώς στις αναμνήσεις να έρχονται αβίαστα στο μυαλό σας. Θυμηθείτε την καθεμία όσο βαθύτερα μπορείτε. Νιώστε τον πόνο των συναισθημάτων που σχετίζονται με την «παγίδα» σας (αν αυτή η εμπειρία είναι τραυματική, ζητήστε τη βοήθεια του ψυχοθεραπευτή). Αφού επανασυνδεθείτε με τον εαυτό της παιδικής σας ηλικίας, ανοίξτε διάλογο με αυτό το παιδί. Συμπαρασταθείτε του, προσφέρετέ του καθοδήγηση και συμβουλές, συμμεριστείτε τα συναισθήματά του. Το πληγωμένο παιδί πρέπει να επανέλθει στη ζωή και να θεραπευτεί. Ακόμη και αν αυτές οι ασκήσεις σάς φαίνονται ανόητες ή δυσάρεστες στην αρχή, έχει αποδειχτεί ότι οι περισσότεροι άνθρωποι ωφελούνται σε πολύ μεγάλο βαθμό.
Βήμα 3: Εναντιωθείτε στην «παγίδα» σας. Αναθεωρήστε την εγκυρότητά της. Για τις περισσότερες περιπτώσεις θα αποδειχτεί ότι η «παγίδα» έχει εδραιωθεί πάνω σε λάθος βάσεις. Ότι στην πραγματικότητα δεν είστε μειονεκτικοί, ανίκανοι, αποτυχημένοι, καταδικασμένοι να υποφέρετε κ.τ.λ. Καταγράψτε τις αποδείξεις ότι κάτι τέτοιο δεν ισχύει και συνοψίστε σε μια κάρτα τους λόγους για τους οποίους πρέπει να βγείτε από την «παγίδα» (με ποιον τρόπο, δηλαδή, επηρεάζει τη ζωή σας). Να διαβάζετε αυτήν την κάρτα κάθε μέρα. Αν, πάλι, η «παγίδα» είναι αληθινή (π.χ. ήσασταν πράγματι ανεπιθύμητοι στις παρέες), εξετάστε τι μπορείτε να κάνετε για να διορθώσετε την κατάσταση.
Βήμα 4: Γράψτε γράμματα στον γονιό, στον αδερφό ή στον φίλο που συνέβαλε στην εμφάνιση της «παγίδας» σας. Βρείτε τις λέξεις για να εκφράσετε τα συναισθήματά σας. Πείτε του ποια συμπεριφορά του σας πλήγωσε και πώς θα προτιμούσατε να σας είχε φερθεί. Πιθανότατα θα αποφασίσετε να μη στείλετε το γράμμα. Αυτό που έχει μεγαλύτερη σημασία είναι η διαδικασία του γραψίματος και η έκφραση των συναισθημάτων σας. Σκοπός του γράμματος δεν είναι να αλλάξετε τους γονείς ή τους φίλους σας, αλλά να αποκτήσετε εσείς οι ίδιοι ξανά την ψυχική σας ακεραιότητα.
Βήμα 5: Καταπολεμήστε το σενάριο ζωής σας. Καταρτίστε το δικό σας στρατηγικό σχέδιο για τις αλλαγές που πρέπει να κάνετε στο παρόν. Διαλέξτε βήματα τα οποία νιώθετε ικανοί να πραγματοποιήσετε. Αφοσιωθείτε στις σχέσεις που σας ενδιαφέρουν, διακόψτε την επικοινωνία με αυτούς που σας ρίχνουν πίσω στην «παγίδα». Θα είναι μία απώλεια, αλλά η απόφαση θα είναι δική σας.
Βήμα 6: Συγχωρήστε τους γονείς σας. Ιδιαίτερα αν αυτοί σας παραμελούσαν, ίσως να μην μπορέσετε ποτέ να τους συγχωρήσετε. Οι ειδικοί, ωστόσο, έχουν διαπιστώσει ότι στις περισσότερες περιπτώσεις η συγχώρεση συμβαίνει αβίαστα, καθώς εξελίσσεται η διαδικασία επούλωσης των τραυμάτων. Σταδιακά, οι ασθενείς καταφέρνουν να βλέπουν τους γονείς τους όλο και λιγότερο σαν γιγαντιαίες φιγούρες στη ζωή τους και περισσότερο ως απλούς ανθρώπους με δικά τους προβλήματα και ανησυχίες. Συνειδητοποιούν πως οι γονείς τους είχαν πέσει και οι ίδιοι σε παγίδες και ότι στην πραγματικότητα ήταν περισσότερο παιδιά παρά γίγαντες.
να τα καταφέρετε.
* Όλοι μας έχουμε ένα μέρος του εαυτού μας που θέλει να είναι ευτυχισμένο και ολοκληρωμένο. Αυτός ο υγιής εαυτός μας έχει κατά κάποιον τρόπο θαφτεί κάτω από χρόνια κακομεταχείρισης, επίκρισης και άλλων καταστροφικών δυνάμεων.
* Όλοι έχουμε ορισμένες βασικές ανάγκες ή επιθυμίες που, αν ικανοποιηθούν, θα μας κάνουν
πιο ευτυχισμένους: την ανάγκη να ερχόμαστε σε επαφή με άλλους ανθρώπους, την ανάγκη για ανεξαρτησία, την ανάγκη για ικανοποίηση, χαρά, δημιουργικότητα.
* Οι άνθρωποι μπορούν να αλλάζουν σε σημαντικό βαθμό.
* Όλοι μας διακατεχόμαστε από ισχυρή τάση να αντιστεκόμαστε στις σημαντικές αλλαγές.
Είμαστε καταδικασμένοι να επαναλαμβάνουμε τα λάθη του παρελθόντος και τις αμαρτίες
των γονιών μας μέχρι να κάνουμε σκόπιμες προσπάθειες να τα αλλάξουμε όλα αυτά.
* Έχουμε ισχυρές τάσεις αποφυγής του πόνου. Από τη φύση μας αποφεύγουμε καταστάσεις και συναισθήματα που μας πληγώνουν, ακόμα και αν ξέρουμε ότι η αντιμετώπισή τους θα μπορούσε να μας οδηγήσει σε προσωπική εξέλιξη.
* Δεν υπάρχει μία μεμονωμένη τεχνική ή μέθοδος αλλαγής που να είναι αποτελεσματική για
όλους τους ανθρώπους.
* Ο καθένας πρέπει να δημιουργήσει το προσωπικό του όραμα. Για να αλλάξετε, δεν αρκεί να ξεπεράσετε τις «παγίδες». Πρέπει να ανακαλύψετε το ποιοι θέλετε να είστε και το τι ζητάτε από τη ζωή. Οραματιστείτε μια προοπτική που θα σας κάνει να νιώθετε μεγαλύτερη ολοκλήρωση, ευτυχία και αυτοπραγμάτωση.
