Όλοι γνωρίζουμε πως η κλιματική αλλαγή δεν έχει επιπτώσεις μόνο στο περιβάλλον, αλλά και στην υγεία μας. Μια πρόσφατη συλλογή επιστημονικών άρθρων που δημοσιεύθηκε στο Journal of Global Health, καταλήγει στο συμπέρασμα πως οι εγκυμονούσες, τα νεογέννητα, τα παιδιά, οι έφηβοι και οι ηλικιωμένοι αντιμετωπίζουν σοβαρές επιπλοκές στην υγεία τους λόγω της κλιματικής αλλαγής και παρόλα αυτά οι ειδικές ανάγκες αυτών των ομάδων έχουν παραμεληθεί σε μεγάλο βαθμό στην αντιμετώπιση του κλίματος.
Λαμβάνοντας ως παράδειγμα την ακραία ζέστη, οι συγγραφείς σημειώνουν ότι οι πρόωρες γεννήσεις -η κύρια αιτία θανάτου στην παιδική ηλικία – αυξάνονται κατά τη διάρκεια καύσωνα, ενώ οι ηλικιωμένοι είναι πιο πιθανό να υποστούν καρδιακές προσβολές ή αναπνευστική δυσχέρεια. Έχει αποδειχθεί ότι κάθε επιπλέον 1°C στην ελάχιστη ημερήσια θερμοκρασία άνω των 23,9°C αυξάνει τον κίνδυνο βρεφικής θνησιμότητας κατά 22,4%.
«Οι μελέτες αυτές δείχνουν σαφώς ότι η κλιματική αλλαγή δεν είναι μια μακρινή απειλή για την υγεία και ότι ορισμένοι πληθυσμοί πληρώνουν ήδη υψηλό τίμημα», δήλωσε ο δρ Anshu Banerjee, διευθυντής του τμήματος Υγείας μητέρων, νεογέννητων, παιδιών και εφήβων και γήρανσης του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ). «Ενώ η ευαισθητοποίηση σχετικά με την κλιματική αλλαγή έχει αυξηθεί, οι δράσεις για τη διασφάλιση της ζωής των ατόμων που διατρέχουν τον μεγαλύτερο κίνδυνο μόλις που έχουν ξύσει την επιφάνεια των όσων απαιτούνται. Για να επιτευχθεί η κλιματική δικαιοσύνη, αυτό πρέπει να αποκατασταθεί επειγόντως».
Επιπτώσεις στη σωματική και ψυχική υγεία
Οι συγγραφείς των άρθρων είναι εμπειρογνώμονες του ΠΟΥ και ακαδημαϊκοί από όλο τον κόσμο, η συλλογή με τίτλο «Η κλιματική αλλαγή σε όλη τη διάρκεια της ζωής» αναφέρει μια σειρά από συγκεκριμένες επιπτώσεις στη σωματική και ψυχική υγεία που προκύπτουν λόγω των διαφόρων κλιματικών κινδύνων. Για παράδειγμα:
- Οι υψηλές θερμοκρασίες σχετίζονται με δυσμενείς εκβάσεις του τοκετού, κυρίως με πρόωρο τοκετό και θνησιγένεια, καθώς και με υπέρταση και διαβήτη κύησης στην εγκυμοσύνη. Οι καύσωνες επηρεάζουν τη γνωστική λειτουργία και συνεπώς τη μάθηση για τα παιδιά και τους εφήβους, ενώ αυξάνουν τις καρδιακές προσβολές και τις αναπνευστικές επιπλοκές στους ηλικιωμένους.
- Η ατμοσφαιρική ρύπανση αυξάνει την πιθανότητα υψηλής αρτηριακής πίεσης κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, χαμηλού βάρους γέννησης, πρόωρου τοκετού και αρνητικών επιπτώσεων στην ανάπτυξη του εγκεφάλου και των πνευμόνων του εμβρύου. Αυξάνει τον κίνδυνο αναπνευστικών ασθενειών μεταξύ των παιδιών και των ηλικιωμένων, οι οποίοι αντιμετωπίζουν επίσης μεγαλύτερους κινδύνους καρκίνου, καρδιαγγειακών παθήσεων και πνευμονίας.
- Οι φυσικές καταστροφές που σχετίζονται με το κλίμα έχουν σημαντικές επιπτώσεις στην ψυχική και σωματική υγεία. Οι πλημμύρες και η ξηρασία μειώνουν την πρόσβαση σε ασφαλές νερό και τρόφιμα, αυξάνοντας τις διαρροϊκές ασθένειες και τον υποσιτισμό. Οι πυρκαγιές έχει αποδειχθεί ότι αυξάνουν τα ποσοστά αναπνευστικών διαταραχών και καρδιαγγειακής θνησιμότητας για τους ηλικιωμένους.
Φυσιολογικοί παράγοντες κινδύνου
Ενώ η κλιματική αλλαγή επηρεάζει όλους, οι μετακινήσεις και οι διαταραχές που σχετίζονται με το κλίμα έχουν σοβαρές συνέπειες για όσους χρειάζονται τακτική πρόσβαση σε υπηρεσίες υγείας και κοινωνική στήριξη. Τα βρέφη και οι ηλικιωμένοι καθώς και οι έγκυες γυναίκες μπορεί να έχουν ιδιαίτερους φυσιολογικούς παράγοντες κινδύνου, όπως δυσκολίες στη ρύθμιση της θερμοκρασίας, ευπάθεια στην αφυδάτωση ή/και ασθενέστερο ανοσοποιητικό σύστημα. Αντιμετωπίζουν επίσης δυσανάλογες επιπτώσεις από τις έμμεσες επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής και των συναφών καταστροφών, όπως η έλλειψη τροφίμων και νερού και η έξαρση των ασθενειών που μεταδίδονται από φορείς και το νερό.
«Ένα υγιές περιβάλλον στηρίζει την υγεία καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής, επιτρέποντας την υγιή ανάπτυξη στην παιδική και εφηβική ηλικία, την υγιή εγκυμοσύνη και την υγιή γήρανση», δήλωσε η Anayda Portela, επιστήμονας που υπηρετεί στον ΠΟΥ και εκ των συγγραφέων των άρθρων. «Υπάρχει επείγουσα ανάγκη να μετριαστεί η κλιματική αλλαγή με τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου και να οικοδομηθεί η κλιματική ανθεκτικότητα- να αναληφθούν συγκεκριμένες δράσεις που προστατεύουν την υγεία σε αυτά τα διάφορα στάδια της ζωής και να εξασφαλιστεί η συνέχεια των υπηρεσιών υγείας για όσους κινδυνεύουν περισσότερο όταν συμβαίνουν κλιματικές καταστροφές».
Καταγράφοντας τις επιπτώσεις των διαφόρων κλιματικών κινδύνων στην υγεία συγκεκριμένων πληθυσμών, οι ερευνητές στοχεύουν να βοηθήσουν τις κυβερνήσεις και τα προγράμματα να αντιμετωπίσουν τους κινδύνους και να σχεδιάσουν τη λήψη μέτρων. Επί του παρόντος, λίγα μέτρα προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή είναι προσαρμοσμένα στις ειδικές ανάγκες των γυναικών, των βρεφών, των παιδιών και των εφήβων, σημειώνουν οι συγγραφείς, καθώς και των ηλικιωμένων που μπορεί να έχουν κινητικούς και γνωστικούς περιορισμούς. Τα μέτρα θα πρέπει να περιλαμβάνουν την προετοιμασία των συστημάτων παιδικής φροντίδας, κοινωνικής φροντίδας και εκπαίδευσης για τα ακραία καιρικά φαινόμενα και την άνοδο της θερμοκρασίας, σημειώνουν τα άρθρα, καθώς και τη συμμετοχή των ανθρώπων όλων των ηλικιών στη δράση, το διάλογο και το σχεδιασμό για το κλίμα.
Το 2023 ήταν το θερμότερο έτος που έχει καταγραφεί εδώ και 170 χρόνια και υπήρξαν πολλαπλές κλιματικές καταστάσεις έκτακτης ανάγκης, από πυρκαγιές έως κυκλώνες, πλημμύρες και ακραία ζέστη.
