Η γενικά αποδεκτή αντίληψη είναι ότι η διάγνωση άνοιας σηματοδοτεί το τέλος της ανεξαρτησίας, της αυτονομίας και του δικαιώματος να αποφασίζει κανείς για τον εαυτό του, καθώς και την υποβάθμιση της ποιότητας ζωής. Ωστόσο, αυτή η άποψη δεν αντικατοπτρίζει πλήρως την πραγματικότητα.
Η άνοια δεν μπορεί να θεραπευτεί με την ίδια ευκολία όπως άλλες ασθένειες, όπου φάρμακα ή επεμβάσεις προσφέρουν οριστική λύση. Παρόλα αυτά, η φαρμακευτική αγωγή και οι ψυχοκοινωνικές παρεμβάσεις από ειδικούς (όπως νευρολόγοι, ψυχολόγοι κ.ά.) μπορούν να βελτιώσουν την κατάσταση του ατόμου και να επιβραδύνουν την πρόοδο της άνοιας. Επιπλέον, είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι η άνοια προχωρά σε στάδια και ότι η διάγνωση δεν σημαίνει απαραίτητα ότι το άτομο βρίσκεται στο τελικό στάδιο της νόσου.
Η γήρανση συνήθως συνοδεύεται από μια φυσική μείωση των γνωστικών ικανοτήτων, αλλά αυτό δεν συνεπάγεται άμεσα την εμφάνιση άνοιας.
Αλήθεια και μύθος
Δεν ισχύει ότι μεγαλώνοντας θα έχουμε προβλήματα με τη μνήμη μας. Είναι όμως αναμενόμενο όλες οι νοητικές μας λειτουργίες να έχουν κάποια φυσιολογική έκπτωση καθώς περνούν τα χρόνια, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι θα είναι τέτοια η φθορά ώστε να μην μπορούμε να λειτουργήσουμε φυσιολογικά και ανεξάρτητα στην καθημερινότητά μας. Το πιο συνηθισμένο είναι όσο μεγαλώνουμε να δυσκολευόμαστε να μάθουμε καινούργια πράγματα, να συγκρατούμε νέες πληροφορίες, καθώς επίσης και να μειώνεται η ταχύτητα με την οποία μπορούμε να επεξεργαζόμαστε τα δεδομένα.
Το να ξεχνάμε ονόματα είναι η αρχή της άνοιας
Μύθος
Το να δυσκολευόμαστε να ανακαλέσουμε πληροφορίες, για παράδειγμα το όνομα ενός ηθοποιού ή μια λέξη ενώ την «έχουμε στην άκρη της γλώσσας μας», είναι μάλλον συνηθισμένο και όχι ανησυχητικό, εφόσον βέβαια δεν μας συμβαίνει τόσο συχνά ώστε να επηρεάζει την καθημερινή μας λειτουργικότητα. Από την άλλη πλευρά, ανησυχητικό θα ήταν να ξεχνάμε τα ονόματα των παιδιών μας ή των κοντινών μας ανθρώπων με τους οποίους έχουμε συχνή επαφή.
Γενικά, όταν ξεχνάμε πολλά και συχνά – ακόμα και ασήμαντα – πράγματα στην καθημερινότητά μας και η μνήμη μας επιδεινώνεται σε σύντομο διάστημα, τότε χρειάζεται να κάνουμε ένα τεστ μνήμης. Επίσης, ανησυχητικό είναι να δυσκολευόμαστε να κάνουμε αυτοματοποιημένες δραστηριότητες, όπως για παράδειγμα το να αποπροσανατολιστούμε στον δρόμο προς το σπίτι μας, να αφήσουμε αναμμένο το μάτι της κουζίνας, να μπερδέψουμε τα υλικά στο μαγείρεμα ή να μη βάλουμε κάτι σε μια συνταγή που κάνουμε συχνά.
Δεν υπάρχει θεραπεία για την άνοια
Αλήθεια και μύθος
Ναι, αυτή τη στιγμή δεν υπάρχει ριζική θεραπεία, αν και τα υπάρχοντα φάρμακα ανακουφίζουν τα συμπτώματα της νόσου. Ομως πλέον υπάρχουν φάρμακα που μπορούν να καθυστερήσουν την εξέλιξη, αλλά και ψυχοκοινωνικές παρεμβάσεις, όπως είναι η νοητική ενδυνάμωση, που εξασκούν τις νοητικές μας λειτουργίες.
Η νοητική ενδυνάμωση περιλαμβάνει ασκήσεις που βοηθούν τόσο στην πρόληψη όσο και στην καθυστέρηση της έκπτωσης.
Ανάλογα με το νοητικό επίπεδο του κάθε ανθρώπου, αλλά και με το στάδιο της άνοιας στο οποίο βρίσκεται, διαλέγουμε δραστηριότητες όπως σταυρόλεξα, Sudoku, κρυπτόλεξα, ασκήσεις με αναγραμματισμούς ή με λίστες λέξεων (π.χ. ψάχνουμε να βρούμε τις λέξεις που αρχίζουν ή τελειώνουν με ένα συγκεκριμένο γράμμα), ασκήσεις αριθμητικής κ.ά.
Ακόμα και το να φτιάξει κάποιος μια ζωγραφιά ή ένα παζλ, να κάνει δουλειές του σπιτιού, να παίξει ένα επιτραπέζιο, να κάνει μια βόλτα, να τραγουδήσει ένα τραγούδι κ.ά. αποτελούν δημιουργικές δραστηριότητες που ενισχύουν τις νοητικές λειτουργίες.
Η άνοια είναι μια απλή απώλεια μνήμης ενώ η νόσος Αλτσχάιμερ είναι σοβαρό πρόβλημα
Μύθος
Η άνοια είναι ένας γενικός όρος (όρος «ομπρέλα») που χρησιμοποιούμε για να περιγράψουμε τη νοητική έκπτωση. Η νόσος Αλτσχάιμερ είναι η πιο συχνή μορφή άνοιας. Υπάρχουν και άλλες μορφές, όπως είναι και η αγγειακή άνοια, η μετωποκροταφική άνοια κ.ά.
Το διάβασμα βοηθά στην αποφυγή της άνοιας
Αλήθεια
Το να κρατάμε το μυαλό μας ενεργό μάς βοηθά να αποτρέψουμε ή / και να καθυστερήσουμε την άνοια ή την επιδείνωσή της. Η χρήση του μυαλού μας, η μόρφωση, το διάβασμα, η εκμάθηση καινούργιων πραγμάτων μας βοηθούν να χτίσουμε ένα νοητικό απόθεμα που όσο μεγαλύτερο είναι τόσο καλύτερη είναι η πρόγνωση της άνοιας.
Σχετικές μελέτες δείχνουν ότι οι άνθρωποι υψηλού μορφωτικού επιπέδου, οι οποίοι έχουν επιλέξει νοητικά απαιτητικά επαγγέλματα και παράλληλα ασχολούνται συστηματικά με ποικιλία δραστηριοτήτων, έχουν 35%-40% λιγότερες πιθανότητες να εκδηλώσουν τα χαρακτηριστικά συμπτώματα της νόσου Αλτσχάιμερ.
Αυτό σημαίνει ότι ακόμα και αν ο εγκέφαλός τους προσβληθεί από τη νόσο, θα μπορέσει – χάρη στο νοητικό απόθεμα που έχει δημιουργήσει στην πορεία των χρόνων – να αντισταθμίσει τις αλλοιώσεις που θα εμφανιστούν, με αποτέλεσμα ορισμένα από αυτά τα άτομα να μη διαγνωστούν καν με τη νόσο, αφού δεν θα εκδηλώσουν ποτέ τα συμπτώματά της στην καθημερινή τους ζωή.
Δεν χρειάζεται να ερχόμαστε σε αντιπαράθεση με τον άνθρωπο που δεν θυμάται
Αλήθεια
Οταν αντιμετωπίζουμε ένα άτομο με άνοια, θα πρέπει να δείξουμε ενσυναίσθηση και κατανόηση μπαίνοντας στη θέση του. Είναι σημαντικό να καταλάβουμε ότι τα άτομα με άνοια ζουν σε μια δική τους πραγματικότητα που μπορεί να διαφέρει από τη δική μας.
Αν κάποιος είναι επιθετικός ή αναστατωμένος, θα τον βοηθήσουμε με το να διερευνήσουμε τι τον εκνευρίζει, τον αναστατώνει ή / και τον ενοχλεί στο περιβάλλον του. Αυτό θα το πετύχουμε παρατηρώντας και ρωτώντας τον ίδιο και μετά θα πρέπει να προσπαθήσουμε να το αντιμετωπίσουμε.
Σε κάθε περίπτωση χρειάζεται να είμαστε συγκαταβατικοί, υπομονετικοί και να μην μπαίνουμε σε αντιπαράθεση. Προτεραιότητα έχει να ηρεμήσουμε το άτομο με άνοια που είναι σε σύγχυση και να επαναφέρουμε την κατάσταση σε μια λειτουργικότητα και ηρεμία.
Για παράδειγμα, μπορούμε να του αποσπάσουμε την προσοχή και να προσπαθήσουμε να συζητήσουμε ή να το απασχολήσουμε με κάτι που είναι εύκολο και του αρέσει.
Ο πατέρας μου δεν με θυμάται πια, οπότε δεν έχει αξία να τον επισκέπτομαι
Μύθος
Είναι σίγουρα απογοητευτικό το να βλέπουμε τον πατέρα, τη μητέρα μας, τον σύντροφό μας να μας κοιτάει και να μη μας αναγνωρίζει, ειδικά όταν παρατηρούμε ότι θυμάται τα παρελθοντικά γεγονότα από την παιδική του ηλικία.
Ομως, και για τα άτομα με άνοια είναι σημαντικές η παρουσία και η επαφή με τους κοντινούς τους ανθρώπους, γιατί ακόμα κι αν δεν τους αναγνωρίζουν, το συναίσθημα δείχνει να παραμένει ενεργό μέχρι το τελικό στάδιο της νόσου, οπότε η παρουσία τους τούς δημιουργεί ηρεμία, ασφάλεια και ευχαρίστηση.
