Μια νέα πιλοτική μελέτη υποδεικνύει ότι η άσκηση υψηλής έντασης μπορεί να έχει προστατευτική επίδραση στον εγκέφαλο, με την ικανότητα όχι μόνο να επιβραδύνει αλλά και πιθανώς να αναστρέφει τον νευροεκφυλισμό που σχετίζεται με τη νόσο Πάρκινσον. Προηγούμενες έρευνες έχουν διαπιστώσει ότι διάφορες μορφές άσκησης σχετίζονται με τη βελτίωση των συμπτωμάτων της νόσου Πάρκινσον. Ωστόσο, δεν υπήρξαν επαρκή στοιχεία που να αποδεικνύουν ότι η άσκηση μπορεί να προκαλέσει αλλαγές σε επίπεδο εγκεφάλου.
Τώρα, μια μικρή μελέτη απόδειξης της ιδέας που περιελάμβανε 10 ασθενείς έδειξε ότι η αερόβια άσκηση υψηλής έντασης διατήρησε τους νευρώνες που παράγουν ντοπαμίνη, τα εγκεφαλικά κύτταρα που είναι πιο ευάλωτα στην καταστροφή σε ασθενείς με τη νόσο.
Στην πραγματικότητα, μετά από έξι μήνες άσκησης, οι νευρώνες είχαν γίνει πιο υγιείς και παρήγαγαν ισχυρότερα σήματα ντοπαμίνης. Η ντοπαμίνη είναι μια χημική ουσία που βοηθά τα εγκεφαλικά κύτταρα να επικοινωνούν μεταξύ τους. Οι ερευνητές δημοσίευσαν τα ευρήματά τους στο περιοδικό npj Parkinson’s Disease.
«Είναι η πρώτη φορά που χρησιμοποιείται απεικόνιση για να επιβεβαιώσει ότι η βιολογία του εγκεφάλου σε όσους πάσχουν από νόσο Πάρκινσον αλλάζει με την έντονη άσκηση», λέει ο Evan D. Morris, καθηγητής ακτινολογίας και βιοϊατρικής απεικόνισης στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Yale και ένας εκ των επικεφαλής ερευνητών της εργασίας.
Τι προκαλεί τη νόσο Πάρκινσον;
Η νόσος Πάρκινσον είναι μια νευροεκφυλιστική διαταραχή που προκαλείται από την εσφαλμένη αναδίπλωση της πρωτεΐνης α συνουκλεΐνης που υπάρχει φυσικά στα κύτταρά μας. Η λανθασμένα διπλωμένη πρωτεΐνη συσσωρεύεται στους νευρώνες και τους καταστρέφει.
Τα κύτταρα που παράγουν ντοπαμίνη που επηρεάζονται περισσότερο βρίσκονται στο τμήμα του εγκεφάλου που είναι γνωστό ως μέλαινα ουσία, μια περιοχή κοντά στη βάση του εγκεφάλου. Καθώς αυτά τα κύτταρα πεθαίνουν, η έλλειψη ντοπαμίνης δημιουργεί τα σωματικά συμπτώματα της νόσου, ιδιαίτερα κινητικά συμπτώματα όπως τρόμος και επιβράδυνση της κίνησης.
Είναι μια σταδιακή εξέλιξη και κατά τη στιγμή της διάγνωσης, συνήθως οι ασθενείς έχουν ήδη χάσει πάνω από τους μισούς από τους νευρώνες που παράγουν ντοπαμίνη.
«Μέχρι τη στιγμή που οι ασθενείς εκδηλώσουν κλινικά τα τυπικά κινητικά συμπτώματα της νόσου Πάρκινσον, μπορούμε να υποθέσουμε ότι η νευροεκφυλιστική διαδικασία ξεκίνησε πολύ νωρίτερα, ίσως μια ή δύο δεκαετίες πριν», λέει ο Sule Tinaz, αναπληρωτής καθηγητής νευρολογίας και ερευνητής.
Το πιο κοινό διαθέσιμο φάρμακο, η λεβοντόπα, αντικαθιστά τη ντοπαμίνη που λείπει. Ενώ το φάρμακο είναι αποτελεσματικό στην ανακούφιση των κινητικών συμπτωμάτων, δεν αποτρέπει τον συνεχιζόμενο νευροεκφυλισμό και μπορεί να προκαλέσει ανεπιθύμητες παρενέργειες με μακροχρόνια χρήση, όπως ανεξέλεγκτες υπερβολικές κινήσεις (δυσκινησία). Επί του παρόντος δεν υπάρχει θεραπεία για την ασθένεια.
Η άσκηση παίζει ζωτικό ρόλο στη θεραπεία της νόσου Πάρκινσον
Η άσκηση είναι βασικό συστατικό της διαχείρισης της νόσου Πάρκινσον. Μάλιστα, ορισμένα γυμναστήρια προσφέρουν προγράμματα άσκησης ειδικά για την πάθηση. «Πάντα λέω στους ασθενείς ότι η άσκηση είναι μέρος της θεραπείας τους», λέει ο Δρ. Tinaz. «Όπως συνταγογραφώ φάρμακα, συνταγογραφώ και άσκηση».
Στο Κονέκτικατ, η Michelle Hespeler είναι η ιδρύτρια του Beat Parkinson’s Today, ενός μη κερδοσκοπικού προγράμματος άσκησης βασισμένο σε τεκμηριωμένα στοιχεία που προσφέρει διαδικτυακά και αυτοπροσώπως μαθήματα σε όλη την πολιτεία. Η Hespeler εμπνεύστηκε να δημιουργήσει το πρόγραμμά της αφού διαγνώστηκε η ίδια με την ασθένεια. «Πήρε όλα τα στοιχεία της διαλειμματικής προπόνησης υψηλής έντασης και τα συνδύασε με τις ανάγκες των ατόμων με νόσο Πάρκινσον», λέει ο Δρ. Tinaz.
Προηγουμένως, δύο καλά σχεδιασμένες κλινικές δοκιμές έδειξαν ότι η ενασχόληση με άσκηση υψηλής έντασης -στην οποία οι συμμετέχοντες φθάνουν περίπου το 80% έως 85% του μέγιστου καρδιακού παλμού ανάλογα με την ηλικία τους- τρεις φορές την εβδομάδα για έξι μήνες συσχετίζεται με λιγότερο σοβαρά κινητικά συμπτώματα.
«Αυτές οι δοκιμές έδειξαν ότι η άσκηση όντως τροποποιεί τις ασθένειες από κλινική άποψη», λέει ο Δρ. Tinaz. Η ομάδα του Yale χρησιμοποίησε αυτές τις κλινικές δοκιμές ως μοντέλο για τη νέα της μελέτη.
Χρήση απεικόνισης εγκεφάλου για τη μελέτη των επιπτώσεων της άσκησης υψηλής έντασης
Για τη μελέτη τους, οι ερευνητές του Yale στρατολόγησαν ασθενείς που είχαν διαγνωστεί με νόσο Πάρκινσον λιγότερο από τέσσερα χρόνια πριν. Σε αυτό το πρώιμο στάδιο της νόσου, οι ασθενείς δεν είχαν ακόμη χάσει όλους τους νευρώνες που παράγουν ντοπαμίνη. Όλοι οι συμμετέχοντες αρχικά πέρασαν από μια δοκιμαστική περίοδο δύο εβδομάδων για να διασφαλίσουν ότι μπορούσαν να χειριστούν την ένταση των προπονήσεων πριν εγγραφούν.
Μετά τη δοκιμαστική περίοδο, οι συμμετέχοντες έλαβαν τον πρώτο γύρο σαρώσεων εγκεφάλου. Η μία ήταν μαγνητική τομογραφία που μέτρησε την ποσότητα της νευρομελανίνης -μιας σκούρας χρωστικής που βρίσκεται στους νευρώνες που παράγουν ντοπαμίνη- στη μέλαινα ουσία. Η δεύτερη ήταν μια σάρωση PET που μέτρησε τη διαθεσιμότητα του μεταφορέα ντοπαμίνης (DAT). Το DAT είναι μια πρωτεΐνη που βοηθά τους νευρώνες να διατηρήσουν τα σωστά επίπεδα ντοπαμίνης.
Δέκα συμμετέχοντες ολοκλήρωσαν ένα εξάμηνο πρόγραμμα άσκησης υψηλής έντασης μέσω του προγράμματος Hespeler’s Beat Parkinson’s Today. Λόγω της πανδημίας COVID-19, τα μαθήματα πραγματοποιήθηκαν διαδικτυακά. Αυτά τα μαθήματα περιλάμβαναν Λειτουργικά Διαστήματα Υψηλής Έντασης (HIFI) που έχουν σχεδιαστεί για να διατηρούν τους καρδιακούς παλμούς των συμμετεχόντων σε υψηλά επίπεδα για το μεγαλύτερο μέρος της προπόνησης.
Οι συμμετέχοντες φορούσαν ενδείξεις καρδιακών παλμών για να βεβαιωθούν ότι έφταναν τους καρδιακούς παλμούς που είχαν στόχο και άλλα φορητά εργαλεία για να καταγράφουν τις κινήσεις τους. Μετά τους έξι μήνες, οι ερευνητές επανέλαβαν τις μαγνητικές τομογραφίες και το PET.
Η άσκηση υψηλής έντασης αναστρέφει τον νευροεκφυλισμό
Μετά το εξάμηνο πρόγραμμα, η απεικόνιση του εγκεφάλου έδειξε σημαντική αύξηση τόσο στα σήματα νευρομελανίνης όσο και στα σήματα DAT στη μέλαινα ουσία. Αυτό υποδηλώνει ότι η άσκηση υψηλής έντασης όχι μόνο επιβράδυνε τη νευροεκφυλιστική διαδικασία, αλλά βοήθησε επίσης το ντοπαμινεργικό σύστημα να γίνει πιο υγιές.
«Εκεί που θα περιμέναμε κανονικά να δούμε μια μείωση στα σήματα DAT και νευρομελανίνης, είδαμε αύξηση», λέει ο Bart de Laat, αναπληρωτής καθηγητής ψυχιατρικής και πρώτος συγγραφέας της μελέτης. «Ελπίζαμε να δούμε ότι ο νευροεκφυλισμός δεν θα εξελισσόταν τόσο γρήγορα ούτε θα σταματούσε προσωρινά, αλλά αντίθετα είδαμε μια αύξηση σε 9 στους 10 ανθρώπους. Αυτό ήταν αξιοσημείωτο».
Η μελέτη υπογραμμίζει τη σημασία της συμπερίληψης ενός σχήματος άσκησης ως μέρος του σχεδίου θεραπείας του Πάρκινσον. «Τα φάρμακα που έχουμε διαθέσιμα είναι μόνο για συμπτωματική θεραπεία. Δεν αλλάζουν την πορεία της νόσου». Αλλά η άσκηση φαίνεται να πηγαίνει ένα βήμα παραπέρα και να προστατεύει τον εγκέφαλο σε νευρωνικό επίπεδο», λέει ο Δρ. Tinaz.
Αν και αυτό είναι ένα συναρπαστικό εύρημα, θα χρειαστεί πρόσθετη έρευνα για την πλήρη κατανόηση των νευροπροστατευτικών επιδράσεων της άσκησης. Η ομάδα ελπίζει ότι το έργο της θα εμπνεύσει άλλους επιστήμονες να δώσουν προτεραιότητα στην έρευνα για την άσκηση και τις δυνατότητες τροποποίησης της νόσου.
Η νόσος Πάρκινσον είναι η ταχύτερα αναπτυσσόμενη νευρολογική νόσος. Μέχρι το 2040, οι ερευνητές υπολογίζουν ότι πάνω από 12 εκατομμύρια άνθρωποι σε όλο τον κόσμο θα ζουν με την πάθηση. Η νέα μελέτη υπόσχεται ότι η άσκηση μπορεί να βοηθήσει στον μετριασμό του τεράστιου προσωπικού και οικονομικού κόστους που συνεπάγεται η ασθένεια.
«Η άσκηση είναι προσβάσιμη σε όλους, είναι σχετικά φθηνή και είναι ασφαλής -αν το εγκρίνει ο γιατρός. Αν έχει επίσης αυτό το νευροπροστατευτικό αποτέλεσμα με τη δυνατότητα να αναστρέψει την πορεία της νόσου, αυτό είναι κάτι που πρέπει να γιορτάσουμε και να το μελετήσουμε», καταλήγει ο ειδικός.
