Το πάγκρεας είναι ένας από τους σημαντικότερους αδένες του ανθρώπινου οργανισμού, αφού είναι υπεύθυνο για την παραγωγή σημαντικών ορμονών όπως η ινσουλίνη, το γλυκαγόνο και η αυξητική ορμόνη.
Ο βασικός ρόλος του στο πεπτικό σύστημα είναι η έκκριση του παγκρεατικού υγρού το οποίο περιέχει ένζυμα που συμμετέχουν στην απορρόφηση των θρεπτικών συστατικών από το λεπτό έντερο.
Αυτά τα ένζυμα βοηθούν στην διάσπαση των υδατανθράκων, των πρωτεϊνών και των λιπιδίων για την εύρυθμη χώνεψη των τροφών που καταναλώνουμε.
Όταν το πάγκρεας διογκώνεται ή έχει φλεγμονή δεν μπορεί να λειτουργήσει σωστά. Αυτή η κατάσταση ονομάζεται παγκρεατίτιδα και είναι φλεγμονώδης νόσος. Η παγκρεατίτιδα διακρίνεται σε οξεία ή χρόνια.
Σε περιπτώσεις οξείας παγκρεατίτιδας η φλεγμονή στο πάγκρεας συνήθως προκαλείται από πέτρες στη χολή.
Καθώς το πάγκρεας συνδέεται άρρηκτα με το πεπτικό μας σύστημα και τη διαδικασία του μεταβολισμού των τροφών, επηρεάζεται άμεσα από αυτά που τρώμε. Σε περιπτώσεις οξείας παγκρεατίτιδας η φλεγμονή στο πάγκρεας σε πολλές περιπτώσεις πυροδοτείται από πέτρες στη χολή.
Σε περιπτώσεις χρόνιας παγκρεατίτιδας όπου τα σημάδια και οι εξάρσεις είναι αρκετές, η διατροφή και οι καταχρήσεις σχετίζονται άμεσα. Κρίσεις συχνά παρατηρούνται την περίοδο των εορτών όπου τρώμε βαριά φαγητά και πίνουμε παραπάνω από το φυσιολογικό.
Πρέπει να σημειώσουμε πως οι πέτρες στη χολή χρειάζονται μεγάλο χρονικό διάστημα για να σχηματιστούν και δημιουργούνται ως επί το πλείστον από κακή διατροφή και καταχρήσεις αλκοόλ.
Η έρευνα στις μέρες πλέον εστιάζεται σε ειδική διατροφή που προστατεύουν το πάγκρεας και συμβάλλουν στην επιδιόρθωση βλαβών που τυχόν προκαλεί η οξείας ή η χρόνια παγκρεατίτιδα.
Αιτίες που προκαλούν παγκρεατίτιδα και βασικά συμπτώματα
Η πιο συχνή αιτία χρόνιας παγκρεατίτιδας είναι η μεγάλη κατανάλωση αλκοόλ σύμφωνα με το U.S. Department of Health and Human Services.
Η παγκρεατίτιδα μπορεί ωστόσο να προκληθεί από γενετικούς παράγοντες ή ως σύμπτωμα από αυτοάνοση αντίδραση.
Σε πολλές περιπτώσεις η οξεία παγκρεατίτιδα πυροδοτείται από πέτρες στη χολή (χολολιθίαση) ή από φραγμένο χοληδόχο πόρο.
Άτομα που πάσχουν από AIDS έχουν μεγαλύτερες πιθανότητες να νοσήσουν από παγκρεατίτιδα λόγω των φαρμάκων που λαμβάνουν και την επίδρασή τους στο πάγκρεας καθώς και των λοιμώξεων που προσβάλλουν τους ασθενείς.
Βασικό σύμπτωμα της οξείας παγκρεατίτιδας είναι ο συνεχής πόνος (από ήπιος εώς πολύ ισχυρός) στο άνω μέρος της κοιλιάς, στο στήθος ή και γύρω από τον ομφαλό.
Συχνά ο πόνος επεκτείνεται στη μέση και στο κάτω τμήμα της κοιλιάς και επιδεινώνεται όταν ξαπλώνουμε ανάσκελα. Η κοιλιά δείχνει φουσκωμένη λόγω περιτονίτιδας και δυσλειτουργίας του εντέρου.
Τι να τρώτε εάν έχετε παγκρεατίτιδα
Για την καλή υγεία του παγκρέατος καλό θα ήταν να εστιαστείτε σε τρόφιμα πλούσια σε πρωτεΐνες και χαμηλά ζωικά λίπη καθώς και σε τρόφιμα που περιέχουν αντιοξειδωτικά.
Δοκιμάστε άπαχα βιολογικά κρέατα, φρέσκα ψάρια ελεύθερης αλιείας (όχι ιχθυοτροφείου!), φακές και φασόλια καθώς και υποκατάστατα γαλακτοκομικών όπως γάλα αμυγδάλου. Για την πέψη των παραπάνω δεν απαιτείται μεγάλος φόρτος εργασίας από το πάγκρεας.
Έρευνα έδειξε πως άτομα που πάσχουν από παγκρεατίτιδα μπορούν να «επεξεργαστούν» εώς και το 30-40% των θερμίδων που καταναλώνουν από λίπη τα οποία προέρχονται από φυτικές πηγές ή από τρυγλικερίδια μεσαίας αλύσσου (MCT).Για λιπαρά ζωικής προέλευσης το ποσοστό είναι πολύ μικρότερο με όριο περί τα 50 γραμμάρια ημερησίως.
Σπανάκι, μύρτιλα, τα κεράσια, και μη επεξεργασμένα δημητριακά είναι παραδείγματα τροφών που είναι πλούσια σε θρεπτικά συστατικά, είναι εύκολα στην πέψη, ενώ παράλληλα περιέχουν αντιοξειδωτικά που καταπολεμούν τις ελεύθερες ρίζες που προκαλούν βλάβες στα ζωτικά όργανα.
Εάν έχετε επιθυμία για γλυκό καλύτερα να προτιμήσετε κάποιο φρούτο παρά κάτι που περιέχει λευκή ζάχαρη του εμπορίου ή φρουκτόζη καθώς τα άτομα που έχουν περάσει παγκρεατίτιδα έχουν υψηλότερο ρίσκο εμφάνισης διαβήτη τύπου ΙΙ.
Για σνακ προτιμήστε ντοματίνια, αγγουράκια, χούμους και φρούτα εποχής. Είναι από τις καλύτερες επιλογές που θα «ξεκουράσουν» ένα βεβαρυμένο πάγκρεας.
Τρόφιμα που πρέπει να αποφύγετε εάν έχετε παγκρεατίτιδα
Σε περιπτώσεις οξείας παγκρεατίτιδας και νοσηλείας σε κλινική, χορηγούνται αναλγητικά και υγρά ενδοφλέβια και συνήθως γίνεται διακοπή της σίτισης για μικρό διάστημα.
Στο στάδιο της ανάρρωσης υπάρχουν μια σειρά από τρόφιμα που πρέπει άμεσα να βγουν από το διαιτολόγιο καθώς εύκολα μπορεί να πυροδοτήσουν νέα κρίση και υποτροπή.
Τροφές που πρέπει να ελαττώσετε:
- Κόκκινο κρέας και πάσης φύσεως αλλαντικά
- Όργανα ζώων (συκωταριά, κοκορέτσι, έντερα)
- Τηγανητά φαγητά
- Τηγανητές πατάτες και τσιπς εμπορίου
- Μαγιονέζα
- Μαργαρίνη και βούτυρο
- Γαλακτοκομικά με πολλά λίπη (full fat) όπως κίτρινα τυριά
- Πιτοειδή και γλυκά που περιέχουν ζάχαρη
- Ποτά και αναψυκτικά που περιέχουν ζάχαρη ή φρουκτόζη
Εάν προσπαθείτε να αντιμετωπίσετε παγκρεατίτιδα καλό θα ήταν να αποφύγετε πλήρως την κατανάλωση τροφών που περιέχουν trans λιπαρά οξέα.
Τηγανητά αλλά και πολύ επεξεργασμένα τρόφιμα όπως οι τηγανητές πατάτες και τα hamburger στις αλυσίδες fast food είναι από τις χειρότερες επιλογές.Το ίδιο ισχύει και για τους γύρους και τα σουβλάκια από τα ψητοπωλεία.
Όργανα και έντερα ζώων, γαλακτοκομικά με πλήρη λιπαρά όπως κίτρινα και κρεμώδη τυριά, μαγιονέζα και έτοιμες σάλτσες είναι στην κορυφή της λίστας με τα τρόφιμα που πρέπει να αποφεύγετε εντελώς.
Τα πολύ τηγανισμένα φαγητά και ιδίως τα παναρισμένα ενδέχεται να πυροδοτήσουν κρίση παγκρεατίτιδας.
Επιπλέον καλό θα ήταν να αποφύγετε πλήρως τρόφιμα που περιέχουν λευκό αλεύρι όπως κείκ, πιτοειδή, cookies και ψωμιά.
Τα συγκεκριμένα καταληστεύουν τα αποθέματα θρεπτικών συστατικών που έχει το σώμα σας για να τα επεξεργαστεί και να τα χωνέψει ενώ παράλληλα επηρεάζουν την πεπτική διαδικασία και την ισορροπία της ινσουλίνης.
Διατροφή στο στάδιο ανάρρωσης και αποκατάστασης από παγκρεατίτιδα
Εάν αναρρώνετε από οξεία ή χρόνια παγκρετίτιδα αποφύγετε εντελώς το αλκοόλ. Εάν καπνίζετε καλό είναι να το κόψετε.
Προτιμήστε τρόφιμα που περιέχουν χαμηλά λιπαρά (κατά προτίμηση ωμέγα 3, πολυακόρεστα και μονοακόρεστα) και καθόλου trans λιπαρά (υδρογονομένα έλαια) ώστε να μην επιβαρύνετε το πάγκρεας καθόλου.
Φροντίστε να πίνετε άφθονο φιλτραρισμένο νερό. Πίνετε τουλάχιστον 2,5 λίτρα νερό την ημέρα.
Εάν νοσηλευτείτε σε κλινική μετά από κρίση πανγκρεατίτιδας ο γιατρός σας πιθανόν να σας προτείνει να επισκεφτείτε κάποιον κλινικό διατροφολόγο για να ακολουθήσετε εξειδικευμένη διατροφή.
Ωστόσο θα χρειαστούν αλλαγές και στις καθημερινές σας συνήθειες (κάπνισμα, αλκοόλ, άσκηση)
Άτομα με χρόνια παγκρεατίτιδα συχνά παρουσιάζουν κενά και ελλείψεις σε βασικά θρεπτικά και βιταμίνες λόγω υπολειτουργίας του παγκρέατος και δυσαπορρόφησης θρεπτικών συστατικών από τις τροφές (σύνδρομο δυσαπορρόφησης).
Σε αρκετές περιπτώσεις παρατηρήθηκαν ελλείψεις βιταμίνης A, βιταμίνης D, βιταμίνης E και Κ λόγω παγκρεατίτιδας. Όσο πιο πρόχειρη η διατροφή τόσο μεγαλύτερος ο κίνδυνος εμφάνισης και κενών σε βασικά θρεπτικά συστατικά.
