Μια πρόσφατη μελέτη που δημοσιεύθηκε στο BMJ Open τον Μάιο του 2025 εντόπισε μια αξιοσημείωτη συσχέτιση μεταξύ του ιού έρπητα τύπου 1 (HSV‑1)—του συνηθισμένου ιού που προκαλεί απλώς επιχείλιο έρπητα—και αυξημένου κινδύνου εμφάνισης νόσου Αλτσχάιμερ. Αναλύοντας δεδομένα από πάνω από 344.000 ζεύγη ανθρώπων (με και χωρίς διάγνωση Αλτσχάιμερ), βρέθηκε ότι όσοι είχαν ιστορικό HSV‑1 είχαν περίπου 80 % μεγαλύτερο σχετικό κίνδυνο ανάπτυξης Αλτσχάιμερ.
Σημαντικό εύρημα της μελέτης ήταν ότι όσοι λάμβαναν αντιιικά φάρμακα — όπως ακικλοβίρη, βαλακυκλοβίρη ή φαμκικλοβίρη—είχαν 17 % χαμηλότερο κίνδυνο αργότερα να διαγνωστούν με Αλτσχάιμερ, σε σύγκριση με όσους δεν είχαν θεραπευτεί αντιιικά .
Πώς επεξηγείται η σχέση HSV‑1 και Αλτσχάιμερ
Προγενέστερες επιστημονικές μελέτες έχουν εντοπίσει DNA του HSV‑1 σε δείγματα εγκεφάλων ανθρώπων με Αλτσχάιμερ. Η συνδυαστική ύπαρξη του ιού μαζί με το γενετικό παράγοντα APOE ε4 αύξανε ακόμη περισσότερο τον κίνδυνο εμφάνισης της νόσου (OR ≈ 2,7).
Εργαστηριακές μελέτες με «μίνι-εγκεφάλους» (brain organoids) έχουν δείξει ότι η μόλυνση από HSV‑1 προκαλεί την αυξημένη παραγωγή βήτα-αμυλοειδούς και την φωσφορυλίωση της tau, χαρακτηριστικά γνωρίσματα του Αλτσχάιμερ, ενώ ταυτόχρονα πυροδοτεί φλεγμονώδεις αντιδράσεις άμεσα συνδεδεμένες με νευροεκφυλισμό . Σε επίπεδο μοριακής βιολογίας, έχει προταθεί ότι ο HSV‑1 διαταράσσει την αυτόφαγία στον εγκέφαλο, οδηγώντας στη συσσώρευση παθολογικών πρωτεϊνών όπως η βήτα‑αμυλοειδής και η tau, επιταχύνοντας την εκφύλιση των νευρώνων .
Παράλληλα, νέες μελέτες υποδεικνύουν ότι ο varicella zoster virus (VZV), που προκαλεί ανεμοβλογιά και έρπη ζωστήρα, μπορεί να επαναδραστηριοποιήσει τον HSV‑1 στον εγκέφαλο, ενισχύοντας φλεγμονή και νευροεκφυλιστικές αλλαγές.
Τι σημαίνουν όλα αυτά για εμάς;
- Δεν αποδεικνύεται άμεση αιτιότητα: Τα δεδομένα δείχνουν συσχέτιση, όχι απόδειξη ότι ο HSV‑1 προκαλεί Αλτσχάιμερ.
- Η γενετική προδιάθεση (π.χ. APOE ε4) και στρεσς του ανοσοποιητικού συστήματος φαίνεται να επηρεάζουν τον ατομικό κίνδυνο.
- Η χρήση αντιιικών θεραπειών κατά τακτά χρονικά διαστήματα σε περιπτώσεις με ιστορικό HSV‑1 φαίνεται να μειώνει τον κίνδυνο, προσφέροντας ένα πρώιμο πιθανό προστατευτικό μέτρο .
Συμπέρασμα
Η πιο πρόσφατη έρευνα ισχυροποιεί την υπόθεση ότι ο HSV‑1 μπορεί να αποτελέσει έναν από τους πολλούς επιβαρυντικούς παράγοντες για την ανάπτυξη Αλτσχάιμερ κατά την πάροδο του χρόνου. Αν και δεν πρόκειται για πλήρη απόδειξη, το γεγονός ότι η αντιμετώπιση των εξάρσεων με αντιιικά μπορεί να ελαττώσει τον κίνδυνο καθιστά τη φροντίδα των λοιμώξεων του HSV‑1 ένα πιθανό μέτρο πρόληψης, παράλληλα με μια υγιεινή διαβίωση που προστατεύει τον εγκέφαλο.
