Το προσδόκιμο ζωής έχει αυξηθεί σε παγκόσμιο επίπεδο τον τελευταίο αιώνα, κυρίως λόγω των προόδων στον τομέα της υγειονομικής περίθαλψης και της ιατρικής, καθώς και της βελτίωσης των συνθηκών διαβίωσης.
Οι κύριες αιτίες θανάτου, όπως οι διάρροιες, οι λοιμώξεις του κατώτερου αναπνευστικού, τα εγκεφαλικά επεισόδια και η ισχαιμική καρδιοπάθεια, έχουν υποχωρήσει σημαντικά.
Ειδικότερα, η μείωση των θανάτων από εντερικές ασθένειες έχει συντελέσει στην αύξηση του προσδόκιμου ζωής κατά 1,1 χρόνια παγκοσμίως μεταξύ 1990 και 2021. Επιπλέον, οι θάνατοι από λοιμώξεις του κατώτερου αναπνευστικού συστήματος προσέφεραν άλλα 0,9 χρόνια στην παγκόσμια μέση διάρκεια ζωής. Η βελτίωση στην πρόληψη θανάτων από άλλες αιτίες, όπως τα εγκεφαλικά επεισόδια, οι νεογνικές διαταραχές, η ισχαιμική καρδιοπάθεια και ο καρκίνος, συνέβαλε επίσης στην αύξηση του προσδόκιμου ζωής. Συνολικά, από το 1990 έως σήμερα, το προσδόκιμο ζωής έχει αυξηθεί κατά 6,2 χρόνια.
Η μελέτη που διεξήχθη από το ανεξάρτητο αμερικανικό Ινστιτούτο Μετρήσεων και Αξιολόγησης της Υγείας, επισημαίνει επίσης ότι ο Covid-19 άλλαξε δραστικά τις πέντε κύριες αιτίες θανάτου για πρώτη φορά μετά από 30 χρόνια.
Ο ιός έχει ξεπεράσει το εγκεφαλικό επεισόδιο, το οποίο υπήρξε επί μακρόν η κυρίαρχη αιτία θανάτου, και τώρα είναι η δεύτερη αιτία θανάτου παγκοσμίως. Οι περιοχές που επηρεάστηκαν περισσότερο από την πανδημία είναι η Λατινική Αμερική, η Καραϊβική και η υποσαχάρια Αφρική.
Γεωγραφική ανισότητα
Σύμφωνα με έκθεση που δημοσιεύθηκε στην ιατρική επιθεώρηση The Lancet, η περιοχή που περιλαμβάνει τη νοτιοανατολική Ασία, την ανατολική Ασία και την Ωκεανία είχε τη μεγαλύτερη αύξηση του προσδόκιμου ζωής μεταξύ 1990 και 2021 που ανέρχεται σε 8,3 έτη, κυρίως λόγω της μείωσης της θνησιμότητας από χρόνιες αναπνευστικές παθήσεις, εγκεφαλικά επεισόδια, λοιμώξεις του κατώτερου αναπνευστικού και καρκίνο.
Η νότια Ασία είχε τη δεύτερη μεγαλύτερη αύξηση του προσδόκιμου ζωής (7,8 έτη), κυρίως χάρη στην απότομη μείωση των θανάτων από διαρροϊκές ασθένειες.
Σε περιφερειακό επίπεδο, η ανατολική υποσαχάρια Αφρική παρουσίασε τη μεγαλύτερη αύξηση του προσδόκιμου ζωής, κατά 10,7 έτη.
Όπως και με τη συνολική μακροζωία, η συσχέτιση μεταξύ του προσδόκιμου υγιούς ζωής και του κατά κεφαλήν Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος γίνεται αρκετά χαλαρή όταν οι χώρες έχουν περάσει ένα ορισμένο επίπεδο ανάπτυξης. Η Ελλάδα και η Γερμανία έχουν παρόμοιους αριθμούς προσδόκιμου υγιούς ζωής, για παράδειγμα, παρότι η Γερμανία έχει πιο προηγμένη οικονομία και είναι πιο εύπορη.
Υπάρχουν επίσης κάποιες έντονες διαφορές μεταξύ γειτόνων. Το 2020, ένας άνθρωπος που γεννήθηκε στη Φινλανδία ή τη Δανία θα μπορούσε να περιμένει να ζήσει το 74% της ζωής του χωρίς περιορισμούς στην υγεία του, ποσοστό σημαντικά χαμηλότερο σε σύγκριση με το 90% που προσφέρεται στη Σουηδία. Πολιτιστικοί παράγοντες παίζουν ρόλο, από τη μεσογειακή διατροφή στην Ελλάδα μέχρι τη χρήση αλκοόλ στη Φινλανδία.
Τι γίνεται με το προσδόκιμο… υγιούς ζωής
Το προσδόκιμο υγιούς ζωής – ο αριθμός των ετών που αναμένεται να ζήσει κάποιος με καλή υγεία – δεν είναι ένα τέλειο μέτρο, καθώς βασίζεται στα ποσοστά υγείας και θνησιμότητας τώρα και όχι στις προβλέψεις για το πώς θα μπορούσαν να αλλάξουν. Αλλά εξακολουθεί να είναι χρήσιμο. Τι μπορεί να μας πει;
Αφενός, ενώ αυξάνεται σε παγκόσμιο επίπεδο, δεν συμβαδίζει με τις βελτιώσεις στο συνολικό προσδόκιμο ζωής, σύμφωνα με μια μελέτη 195 χωρών μεταξύ 1995 και 2017, παρατηρούν οι Financial Times.
Δεύτερον, μπορεί οι γυναίκες να ζουν περισσότερο από τους άνδρες, αλλά ο αριθμός των ετών που μπορούν να περιμένουν να ζήσουν με καλή υγεία είναι παρόμοιος. Στην Ευρωπαϊκή Ενωση, για παράδειγμα, το προσδόκιμο ζωής για τις γυναίκες το 2020 ήταν κατά μέσο όρο 5,7 χρόνια μεγαλύτερο από ό,τι για τους άνδρες, αλλά η διαφορά στο προσδόκιμο ζωής σε υγιή κατάσταση ήταν μόνο ένα έτος.
