Η ορμονοθεραπεία, και ιδιαίτερα η ορμονοθεραπεία υποκατάστασης (HRT) που χορηγείται σε γυναίκες για την αντιμετώπιση των συμπτωμάτων της εμμηνόπαυσης, αποτελεί αντικείμενο συνεχούς επιστημονικού ενδιαφέροντος όσον αφορά τη σχέση της με τη γνωσιακή υγεία και την άνοια. Η θεραπεία αυτή μπορεί να προσφέρει σημαντική ανακούφιση από εξάψεις, αϋπνία, κολπική ξηρότητα και αλλαγές στη διάθεση. Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια εγείρεται το ερώτημα: μπορεί η ορμονοθεραπεία να επηρεάσει τον κίνδυνο εμφάνισης άνοιας;
Η απάντηση δεν είναι απλή, καθώς η ορμονοθεραπεία δεν επιδρά με τον ίδιο τρόπο σε όλες τις γυναίκες. Ο παράγοντας που φαίνεται να παίζει καθοριστικό ρόλο είναι το «πότε» ξεκινά η θεραπεία. Μελέτες δείχνουν ότι η έναρξη ορμονοθεραπείας αμέσως μετά την εμμηνόπαυση ή μέσα στα πρώτα πέντε χρόνια μπορεί να έχει ουδέτερη ή και πιθανώς προστατευτική δράση στη γνωσιακή λειτουργία. Αυτό αποδίδεται στο ότι τα οιστρογόνα υποστηρίζουν τη ροή αίματος στον εγκέφαλο, τη λειτουργία των νευρώνων και την άμυνα απέναντι στις φλεγμονές.
Αντίθετα, η έναρξη ορμονοθεραπείας πολλά χρόνια μετά την εμμηνόπαυση φαίνεται να αυξάνει τον κίνδυνο άνοιας, πιθανώς επειδή ο εγκέφαλος έχει ήδη αρχίσει να επηρεάζεται από την ηλικιακή φθορά και οι ορμονικές παρεμβάσεις δεν είναι εξίσου αποτελεσματικές — ή ενδέχεται να επιβαρύνουν προϋπάρχουσες ευπάθειες. Επιπλέον, ο τύπος της θεραπείας έχει σημασία: συνδυασμός οιστρογόνου και προγεσταγόνου σχετίζεται σε ορισμένες έρευνες με υψηλότερο κίνδυνο γνωσιακής έκπτωσης συγκριτικά με τη μονοθεραπεία με οιστρογόνα.
Σημαντικό ρόλο παίζουν επίσης παράγοντες όπως η κληρονομικότητα, ο τρόπος ζωής, η ύπαρξη αγγειακών νοσημάτων και ο διαβήτης. Η ορμονοθεραπεία δεν δρα απομονωμένα, αλλά επηρεάζει έναν οργανισμό που μπορεί να είναι ήδη υψηλού ή χαμηλού κινδύνου για άνοια.
Συμπερασματικά, η ορμονοθεραπεία δεν πρέπει να θεωρείται ούτε «εχθρός» ούτε «θεραπεία» για την άνοια. Κάθε γυναίκα έχει διαφορετικό προφίλ κινδύνου και διαφορετικές ανάγκες. Η λήψη αποφάσεων πρέπει να γίνεται με ιατρική καθοδήγηση, βάσει της ηλικίας έναρξης, του ιστορικού υγείας και των αναμενόμενων ωφελειών. Με την κατάλληλη εξατομίκευση, η ορμονοθεραπεία μπορεί να προσφέρει ποιότητα ζωής, χωρίς περιττούς κινδύνους για τον εγκέφαλο.
