Ενώ είναι ευρέως γνωστό ότι το κάπνισμα συνδέεται με καρδιοαγγειακά νοσήματα, πνευμονοπάθειες και καρκίνο, λιγότεροι είναι αυτοί που συνειδητοποιούν ότι μπορεί επίσης να βλάψει τα μάτια, προκαλώντας ακόμα και τύφλωση.
Οι τοξίνες που απελευθερώνονται κατά το κάπνισμα εισέρχονται στην κυκλοφορία του αίματος και καταλήγουν σε όλα τα όργανα και ιστούς του σώματος, περιλαμβανομένων των ματιών. Έτσι, το κάπνισμα μπορεί να προκαλέσει ή να επιδεινώσει πολλές διαφορετικές οφθαλμικές παθήσεις και είναι μια κύρια αιτία τύφλωσης στις ανεπτυγμένες χώρες. Δυστυχώς, πολλοί καπνιστές δεν συνειδητοποιούν ότι διατρέχουν διπλάσιο κίνδυνο να αντιμετωπίσουν προβλήματα όρασης σε σύγκριση με τους μη καπνιστές.
Μελέτες έχουν δείξει, για παράδειγμα, ότι ορισμένα επιβλαβή μόρια που περιέχει ο καπνός των τσιγάρων δρουν ερεθιστικά στον επιπεφυκότα, την διαφανή μεμβράνη που καλύπτει εξωτερικά τον οφθαλμικό βολβό και επιστρώνει εσωτερικά τα βλέφαρα. Πολλά συστατικά του καπνού, εξάλλου, μπορεί να οδηγήσουν σε οξεία συστολή των οφθαλμικών αρτηριών, μειώνοντας τη ροή αίματος στο μάτι.
Επιπλέον, η νικοτίνη και το μονοξείδιο του άνθρακα επιταχύνουν την αθηροσκλήρωση στις οφθαλμικές αρτηρίες και επεμβαίνουν στην ισορροπία των λιπιδίων, διεγείροντας την συσσώρευση λιπωδών ιζημάτων στα τοιχώματα των αρτηριών. Ο καπνός των τσιγάρων περιέχει επίσης ελεύθερες ρίζες οξυγόνου, οι οποίες μπορεί να προκαλέσουν οξειδωτικές βλάβες στον αμφιβληστροειδή χιτώνα των ματιών, καθώς και βαρέα μέταλλα (όπως το κάδμιο, ο μόλυβδος και ο χαλκός) τα οποία μπορεί να συσσωρευθούν στον φυσικό φακό τους.
Ηλικιακή εκφύλιση της ωχράς κηλίδας
Οι καπνιστές διατρέχουν 2 έως 3,5 φορές περισσότερες πιθανότητες να την εκδηλώσουν σε σύγκριση με τους μη καπνιστές. Ο κίνδυνος είναι δοσοεξαρτώμενος, δηλαδή όσο περισσότερα τσιγάρα καπνίζει κάποιος και επί όσο περισσότερα χρόνια, τόσο περισσότερο κινδυνεύει. Κατά την ηλικιακή εκφύλιση της ωχράς κηλίδας καταστρέφεται το κεντρικό σημείο του αμφιβληστροειδούς χιτώνα, που είναι υπεύθυνο για την κεντρική και τη λεπτομερή όραση. Η συνέπεια είναι θόλωμα της όρασης και δημιουργία μαύρης σκιάς στο κέντρο του οπτικού πεδίου.
Καταρράκτης
Ο καταρράκτης είναι η πάχυνση και το θόλωμα του φυσικού, διαυγούς φακού του ματιού. Αναπτύσσεται σταδιακά με το πέρασμα του χρόνου. Οι πιθανότητες να εκδηλωθεί είναι διπλάσιες σε όσους καπνίζουν περισσότερα από 20 τσιγάρα ημερησίως, απ’ όσες στους μη καπνιστές. Επιπλέον, στους καπνιστές μπορεί να εκδηλωθεί και σε νεότερες ηλικίες από το αναμενόμενο, ακόμα και σε 50άρηδες. Και αυτό, γιατί η ανάπτυξή του επιταχύνεται λόγω της συσσώρευσης στον φακό του ματιού των βαρέων μετάλλων που περιέχει ο καπνός των τσιγάρων.
Διαβητική αμφιβληστροειδοπάθεια
Η πάθηση αυτή είναι επιπλοκή του σακχαρώδους διαβήτη. Προκαλείται όταν τα αιμοφόρα αγγεία που τροφοδοτούν με αίμα τον αμφιβληστροειδή, υφίστανται βλάβες από τα αυξημένα επίπεδα σακχάρου. Η βλάβη έχει ως συνέπεια διαφυγή υγρού ή αίματος και δημιουργία ουλώδους ιστού, ο οποίος διαταράσσει τις εικόνες που στέλνει ο αμφιβληστροειδής στον εγκέφαλο. Αν η κατάσταση δεν αντιμετωπιστεί εγκαίρως, μπορεί να οδηγήσει στην τύφλωση. Το κάπνισμα αυξάνει σημαντικά τον κίνδυνο αμφιβληστροειδοπάθειας, κυρίως στους πάσχοντες από τύπου 1 διαβήτη, διότι μειώνει την παροχή οξυγόνου στα μάτια. Επιπλέον, παρεμποδίζει τη ρύθμιση των επιπέδων γλυκόζης (σακχάρου) του αίματος.
Οπτική νευροπάθεια
Οι καπνιστές έχουν 16 φορές περισσότερες πιθανότητες να εκδηλώσουν προβλήματα στο οπτικό νεύρο, σε σύγκριση με τους μη καπνιστές. Μάλιστα συχνά τα εκδηλώνουν σε νεότερη ηλικία (έως και 12 χρόνια νωρίτερα απ’ ό,τι οι μη καπνιστές). Το οπτικό νεύρο συνδέει το μάτι με τον εγκέφαλο και οι βλάβες σε αυτό οδηγούν σε μη αναστρέψιμη απώλεια της όρασης. Οι βλάβες αναπτύσσονται όταν αποφραχθούν εν μέρει ή πλήρως τα αιμοφόρα αγγεία που το τροφοδοτούν με αίμα. Το κάπνισμα μπορεί επίσης να αυξήσει τον κίνδυνο για γλαύκωμα, το οποίο επίσης επηρεάζει το οπτικό νεύρο.
Οπτική νευρίτιδα
Η οπτική νευρίτιδα εκδηλώνεται όταν αναπτύσσεται φλεγμονή στις νευρικές ίνες του οπτικού νεύρου. Η φλεγμονή βλάπτει την όραση. Το κάπνισμα επιδεινώνει την κατάσταση, λόγω της έλλειψης οξυγόνου που προκαλεί το μονοξείδιο του άνθρακα που εισπνέουν οι καπνιστές από τον καπνό.
Θυρεοειδική οφθαλμοπάθεια
Στη συντριπτική πλειονότητα των περιπτώσεων (στο 85%) οφείλεται στον υπερθυρεοειδισμό, συνήθως στη νόσο του Graves. Είναι ένα φλεγμονώδες αυτοάνοσο νόσημα που προκαλεί διόγκωση των μυών, του λίπους και του συνδετικού ιστού των ματιών. Τα μάτια μπορεί να παρουσιάσουν οίδημα, να προεξέχουν (εξόφθαλμος) ή να έχουν πρόπτωση των βλεφάρων. Η θυρεοειδική οφθαλμοπάθεια εκδηλώνεται με πόνο, δακρύρροια, διπλωπία και ελάττωση της όρασης. Μερικές φορές οι βλάβες είναι μη αναστρέψιμες. Το κάπνισμα μπορεί να επιδεινώσει την κατάσταση και να εντείνει την απώλεια της όρασης.
Ραγοειδίτιδα
Η ραγοειδίτιδα είναι φλεγμονή στον ραγοειδή χιτώνα, δηλαδή στο μεσαίο από τα τρία στρώματα από τα οποία αποτελείται το μάτι. Εκδηλώνεται στο ένα μάτι ή και στα δύο, με κοκκίνισμα, πόνο, ευαισθησία στο φως, θολή όραση, εμφάνιση μαύρων κηλίδων που αιωρούνται στο οπτικό πεδίο και μειωμένη όραση. Το κάπνισμα έχει αιτιολογική συσχέτιση με την ραγοειδίτιδα και αυξάνει κατά τουλάχιστον 2,2 φορές τον κίνδυνο αναπτύξεώς της.
Το κάπνισμα είναι πάρα πολύ επικίνδυνο για την όραση. Είναι χαρακτηριστικό ότι από το σύνολο των περιπτώσεων ηλικιακής εκφύλισης της ωχράς, που είναι η συνηθέστερη αιτία τύφλωσης στη Δύση, το ένα τέταρτο πιστεύεται ότι σχετίζονται με ενεργή ή παλαιότερη, μακροχρόνια έκθεση στον καπνό των τσιγάρων. Η διακοπή του καπνίσματος ή η αποφυγή του καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής είναι ένα από τα πιο αποτελεσματικά μέτρα για την προστασία της όρασης, μαζί με τον συστηματικό προληπτικό περιοδικό έλεγχο (τσεκάπ).
