Το φαινόμενο déjà vu — η αίσθηση ότι ζούμε μια στιγμή ξανά, σαν να την έχουμε βιώσει στο παρελθόν — αποτελεί ένα από τα πιο μυστηριώδη φαινόμενα της ανθρώπινης αντίληψης. Παρά το γεγονός ότι οι περισσότεροι άνθρωποι το έχουν νιώσει τουλάχιστον μία φορά στη ζωή τους, η επιστήμη εξακολουθεί να αναζητά μια ολοκληρωμένη εξήγηση. Το déjà vu θεωρείται γενικά ακίνδυνο και αρκετά συνηθισμένο σε υγιή άτομα, κυρίως σε νέους ενήλικες. Ωστόσο, σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί να αποτελεί ένδειξη νευρολογικού προβλήματος και είναι σημαντικό να αναγνωρίζουμε πότε χρειάζεται περαιτέρω διερεύνηση.
Οι επιστήμονες πιστεύουν ότι το déjà vu συνδέεται με προσωρινή «ασυγχρονία» στη μνήμη. Πιο συγκεκριμένα, φαίνεται πως ο εγκέφαλος μπερδεύει το παρόν γεγονός με μια ανάμνηση, με αποτέλεσμα να δημιουργείται η λανθασμένη εντύπωση ότι κάτι έχει ήδη συμβεί. Αυτό μπορεί να οφείλεται σε στιγμιαία συστημική καθυστέρηση της διαδικασίας αποθήκευσης των πληροφοριών ή σε παράλληλη ενεργοποίηση κέντρων μνήμης. Ορισμένοι ερευνητές υποστηρίζουν ότι το déjà vu λειτουργεί ως «έλεγχος ασφαλείας» του εγκεφάλου, μια διαδικασία με την οποία ο εγκέφαλος επαληθεύει ότι τα δεδομένα που λαμβάνει είναι αληθινά και όχι παραπλανητικά.
Αν και το déjà vu συμβαίνει συχνά σε περιόδους άγχους, κούρασης ή έντονης συγκέντρωσης, υπάρχουν περιπτώσεις στις οποίες μπορεί να σχετίζεται με νευρολογικές παθήσεις. Ιδιαίτερα, έχει συσχετιστεί με την επιληψία του κροταφικού λοβού — μια μορφή επιληψίας όπου το déjà vu ενδέχεται να προηγείται μιας κρίσης. Εάν το déjà vu εμφανίζεται πολύ συχνά, συνοδεύεται από απώλεια μνήμης, αποπροσανατολισμό, περίεργες οσφρητικές ή οπτικές «παραισθήσεις» ή αλλαγές στη συνείδηση, τότε είναι απαραίτητο να ζητηθεί ιατρική αξιολόγηση.
Το déjà vu μπορεί επίσης να εμφανιστεί με συχνότητα σε άτομα με ημικρανίες ή σε περιόδους έντονης συναισθηματικής πίεσης, χωρίς ωστόσο να συνιστά σοβαρό πρόβλημα. Για τους περισσότερους ανθρώπους αποτελεί απλώς μια παροδική και αινιγματική εμπειρία που περνά μέσα σε λίγα δευτερόλεπτα.
Συμπερασματικά, το déjà vu είναι συνήθως φυσιολογικό, αλλά δεν πρέπει να αγνοείται όταν γίνεται επίμονο ή συνοδεύεται από νευρολογικές εκδηλώσεις. Η προσοχή στα σήματα του σώματος και η αναζήτηση ιατρικής καθοδήγησης όταν χρειάζεται βοηθούν στη διάκριση ανάμεσα σε ένα ακίνδυνο νοητικό παιχνίδι και μια πιθανή ένδειξη διαταραχής του εγκεφάλου.
