Δυσκολίες στην κατάποση τροφής ή υγρών μπορούν να εμφανιστούν σε οποιαδήποτε ηλικία, από τη βρεφική έως την προχωρημένη ηλικία. Η δυσφαγία σχετίζεται με πληθώρα παθήσεων, οι οποίες συχνά συνδέονται με τη γήρανση και τις εκφυλιστικές ή νευρολογικές διαδικασίες που τη συνοδεύουν, όπως:
- άνοια
- νόσος του Parkinson
- εγκεφαλικά επεισόδια
- τοπικές φλεγμονές στην περιοχή του τραχήλου
- καλοήθεις και κακοήθεις όγκοι, κυρίως στην κεφαλή και τον τράχηλο
- χειρουργικές επεμβάσεις και συγγενείς ανωμαλίες
- επιπλοκές από θεραπευτικές παρεμβάσεις, όπως επεμβάσεις στην κεφαλή, τον τράχηλο ή τον θώρακα, καθώς και ακτινοβολίες σε αυτές τις περιοχές
Οι ασθενείς μπορεί να αντιλαμβάνονται και να περιγράφουν λεπτομερώς τη δυσκολία τους ή να μην την αναγνωρίζουν, υποφέροντας από συνέπειες όπως επαναλαμβανόμενες λοιμώξεις του κατώτερου αναπνευστικού λόγω μικροεισροφήσεων.
Τα συμπτώματα της δυσφαγίας
Σοβαρή ένδειξη παρουσίας της διαταραχής αποτελούν συμπτώματα όπως:
- αίσθημα υπολείμματος τροφής στο φάρυγγα ή κόμπου
- βήχας μετά από τη λήψη τροφής ή υγρών
- υγρή φωνή και γουργούρισμα στη λήψη τροφής
- παρατεταμένη διάρκεια μάσησης και κατάποσης ή αδυναμία έναρξης της κατάποσης
- διαφυγή υγρών ή τροφής από τα χείλη
- υποτροπιάζουσες λοιμώξεις του κατώτερου αναπνευστικού
- διαταραχές θρέψης με απώλεια βάρους ή αφυδάτωση
Διάγνωση της διαταραχής κατάποσης
Ο ρόλος ειδικών γιατρών και μελετητών της διαταραχής είναι κατ αρχήν να την υποπτευθούν και κατόπιν να την τεκμηριώσουν διαγνωστικά. Το τελευταίο αποτελεί και την σχετικά πρόσφατη επιτευχθείσα πρόοδο και επιτυγχάνεται είτε με την βιντεοακτινοσκόπηση και την κατάποση ιωδιούχου μη ιονικού σκιαγραφικού όπου εντοπίζεται με μορφή ακτινολογικής βίντεοκαταγραφής η διαφυγή τροφής σκιασμένης προς το κατώτερο αναπνευστικό, ή με την πλέον εύχρηστη μέθοδο της λειτουργικής ενδοσκοπικής αξιολόγησης της κατάποσης (FEES) επί τόπου στο κρεβάτι του πάσχοντος (examination beside bed).
Η μέθοδος FEES
Η μέθοδος Functional Endoscopic Evaluation of Swallowing (FEES) πραγματοποιείται ανώδυνα με εύκαμπτο λεπτό λαστιχένιο ενδοσκόπιο, δια μέσου της μύτης, όπου ο εξεταστής παρατηρεί απευθείας την πορεία και κατάληξη υγρών και τροφής που χορηγούνται ευχερώς από το στόμα την ώρα της εξέτασης. Αποτιμώνται παράμετροι όπως:
- η ανατομία
- η αισθητικότητα και η κινητικότητα του ανώτερου αεροπεπτικού σωλήνα
- οι 3 διακριτές φάσεις της κατάποσης στοματική, φαρυγγική και οισοφαγική
Καταγράφονται τα ευρήματα της παρατήρησης και οι επιδόσεις του μηχανισμού σε ειδικά διαμορφωμένο έντυπο και επιχειρούμε να γνωμοδοτήσουμε για το βαθμό και τη βαρύτητα της διαταραχής προτείνοντας και αντίστοιχους τρόπους αντιμετώπισης.
Αντίστροφα, η εξέταση χρησιμοποιείται και για τη δυνητική άρση μέτρων που έχουν ήδη ληφθεί όπως η εφαρμογή π.χ. ρινογαστρικού σωλήνα, όπου η βελτίωση της κατάποσης του πάσχοντος επιτρέπει την αφαίρεση του σωλήνα και το πέρασμα σε από του στόματος σίτιση, εφ όσον αυτό κρίνεται ασφαλές γι’ αυτόν.
Ποια είναι η θεραπεία της δυσφαγίας
Θεραπευτικά παρεμβαίνουμε μέσω λογοθεραπευτικών τεχνικών και ασκήσεων ενίσχυσης και σταθεροποίησης της κατάποσης, αλλαγές στη σύσταση της τροφής και εσχάτως την εφαρμογή ρινογαστρικού σωλήνα ή δημιουργία γαστροστομίας, με στόχο πάντα την προσπάθεια για επάνοδο στη φυσιολογική σίτιση απώτερα.
