Αυτό το παραδοσιακό κρητικό χορταρικό φημολογείται ότι καλλιεργείται στην Κρήτη εδώ και αιώνες, έχοντας αναγνωριστεί για τις θεραπευτικές του ιδιότητες, όπως η αποτοξίνωση του ήπατος, η μείωση των επιπέδων γλυκόζης στο αίμα και η δράση του ως ισχυρό φυσικό διουρητικό. Είναι συνδεδεμένο με την Κρήτη, αν και το συναντάμε επίσης στην Κύπρο, τη Μάλτα και τη Σικελία. Στην Ελλάδα, το χορταρικό αυτό φυτρώνει και στην Πελοπόννησο και στις Κυκλάδες. Η συγκομιδή του είναι δύσκολη και απαιτητική, γεγονός που καθιστά την τιμή του υψηλή.
Αυτό το κρητικό χορταρικό με τη χαρακτηριστική γλυκόπικρη γεύση είναι το σταμναγκάθι, ένα είδος άγριου ραδικιού γνωστό ως Cichorium spinosum. Πρόκειται για ένα αυτοφυές άγριο χόρτο με πικρή γεύση, το οποίο απαντάται σε απομακρυσμένες ορεινές περιοχές καθώς και σε δύσβατες περιοχές κοντά στη θάλασσα. Το σταμναγκάθι αποτελεί βασικό συστατικό της κρητικής κουζίνας, χρησιμοποιούμενο σε σαλάτες, βραστά χόρτα και διάφορα άλλα πιάτα.
Η διατροφική αξία του είναι υψηλή. Είναι πλούσιο σε βιταμίνες και μέταλλα, όπως βιταμίνη Α, βιταμίνη C, βιταμίνη Κ, ασβέστιο, σίδηρο, μαγνήσιο και κάλιο. Επίσης, περιέχει ινώδη, φυτικές ίνες και αντιοξειδωτικά.
Το σταμναγκάθι έχει σκούρο πράσινο χρώμα με άγρια, οδοντωτά φύλλα που αναπτύσσονται προς τα έξω σε μικρές σπείρες, με τα φύλλα να συγκρατούνται μεταξύ τους από μια μικρή ρίζα. Αυτές οι ομάδες φύλλων έχουν μέση διάμετρο 8 cm. Το σταμναγκάθι είναι γνωστό για την πικρή του γεύση, αν και κάποιοι λένε ότι το συνοδεύει μια λεπτή γλυκύτητα.
Σταμναγκάθι και οφέλη
Τα οφέλη του σταμναγκαθιού για την υγεία περιλαμβάνουν:
Μειώνει το λίπος από τις αρτηρίες
Περιέχει υψηλά επίπεδα ωμέγα-3 λιπαρών οξέων, βιταμίνη Ε και C, και λινολεϊκό οξύ, το οποίο είναι γνωστό ότι απαλλάσσει από το συσσωρευμένο λίπος στις αρτηρίες. Έχει επίσης σημαντικές ποσότητες ασβεστίου και σιδήρου.
Βελτιώνει την πέψη
Το σταμναγκάθι είναι πλούσιο σε φυτικές ίνες, οι οποίες βοηθούν στην καλή λειτουργία του πεπτικού συστήματος. Οι φυτικές ίνες βοηθούν στην ομαλή διέλευση των τροφών από το έντερο, προλαμβάνουν τη δυσκοιλιότητα και συμβάλλουν στη μείωση της χοληστερόλης.
Ενισχύει το ανοσοποιητικό σύστημα
Είναι πλούσιο σε βιταμίνη C, η οποία είναι απαραίτητη για την καλή λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος. Η βιταμίνη C βοηθά στην καταπολέμηση των λοιμώξεων και στη δημιουργία αντισωμάτων.
Βελτιώνει τη διάθεση
Το σταμναγκάθι περιέχει βιταμίνες του συμπλέγματος Β, οι οποίες είναι απαραίτητες για την καλή λειτουργία του νευρικού συστήματος. Οι βιταμίνες Β βοηθούν στη μείωση του στρες και βελτιώνουν τη διάθεση.
Πώς να το καταναλώσετε
- Το σταμναγκάθι συνοδεύεται πάντα από παρθένο ελαιόλαδο στην κουζίνα των Κρητικών. Στη Δυτική Κρήτη τρώγεται συνήθως βραστό ή λεμονάτο με κατσίκι ή αρνί (φρικασέ).
- Στην Κάσο το παστώνουν και το χρησιμοποιούν στο «τσικνωτό» (γιαχνί). Όπως συμβαίνει με όλα τα χόρτα της Κρήτης, η παρασκευή της σαλάτας εξαρτάται από τις τοπικές ιδιαιτερότητες και από τη φαντασία της κάθε νοικοκυράς.
- Δεν είναι σπάνιες οι περιπτώσεις που το σταμναγκάθι χρησιμοποιείται αναμεμειγμένο με άλλα άγρια χόρτα, με λίγο κρεμμύδι και άνηθο.
