Γιατί είναι σημαντικό να διαχειριζόμαστε με ορθό τρόπο τα φάρμακα που δεν χρειαζόμαστε πια, είτε μέσω αξιοποίησης είτε μέσω καταστροφής τους; Πόσα φάρμακα καταναλώνουν οι Έλληνες κάθε χρόνο και πόσα από αυτά τους περισσεύουν; Πώς τα διαχειρίζονται ή τα απορρίπτουν; Η πρόσφατη δημοσκόπηση της διαΝΕΟσις προσφέρει μια ενδιαφέρουσα οπτική σχετικά με αυτά τα ερωτήματα.
Σημαντικό είναι να αναφερθεί ότι μια έρευνα του οργανισμού GIVMED το 2022 εκτίμησε πως στην Ελλάδα απορρίπτονται ετησίως περίπου 34 εκατομμύρια κουτιά φαρμάκων, ενώ μια άλλη μελέτη του ΙΦΕΤ υπολόγισε την αξία τους σε περίπου ένα δισεκατομμύριο ευρώ. Επιπρόσθετες πληροφορίες σχετικά με τη σχέση των Ελλήνων με τα φάρμακα προκύπτουν από τα αποτελέσματα μιας νέας πανελλαδικής έρευνας κοινής γνώμης που διενήργησε η GIVMED, σε συνεργασία με τη διαΝΕΟσις και υπό την επιστημονική επίβλεψη του Ινστιτούτου Πολιτικής Υγείας.
Το μέσο κόστος για τις ανάγκες της υγείας
Από τα αποτελέσματα της έρευνας, αναφέρει το ΑΠΕ-ΜΠΕ, αφενός προκύπτει ότι το κόστος είναι σημαντικός παράγοντας για την πρόσβαση στην υγεία και, επομένως, στα φάρμακα: οι ερωτώμενοι υπολόγισαν το μέσο κόστος για τις ανάγκες της υγείας τους τον τελευταίο χρόνο στα 955 ευρώ. 14% του πληθυσμού, δηλαδή περίπου 1 στους 7, δηλώνουν ότι ξόδεψαν περισσότερο από 1.000 ευρώ. Είναι επίσης ενδιαφέρον ότι αρκετά μεγάλο μέρος του δείγματος, περίπου 1 στους 4 (23,3%) δεν γνωρίζει ή δεν απάντησε το ποσό που ξόδεψε.
Ακόμα, 22% δήλωσαν ότι τον τελευταίο χρόνο υπήρξαν φορές που δεν έκαναν χρήση υπηρεσιών υγείας που χρειάζονταν λόγω του κόστους – για την πλειοψηφία αυτό συνεπάγεται επίσης τη λήψη φαρμάκων. Όπως προκύπτει από την ανάλυση του Κυριάκου Σουλιώτη, εκείνοι που έχουν διαγνωστεί με χρόνιο πρόβλημα υγείας είναι κατά 48% πιο πιθανό να μην μπορούν να κάνουν χρήση των υπηρεσιών υγείας λόγω κόστους.
Η κατανάλωση φαρμάκων
Από την άλλη πλευρά, 1 στους 2 δηλώνουν ότι τους περίσσεψαν φάρμακα τον τελευταίο χρόνο. Όταν οι ίδιοι συμμετέχοντες καλούνται να απαντήσουν γιατί συνέβη αυτό, οι περισσότεροι από αυτούς δηλώνουν ότι ο λόγος είναι ότι ολοκληρώθηκε η θεραπεία τους. Ένα 15,1% από αυτούς (που αντιστοιχεί στο 6,9% του συνόλου του πληθυσμού) θεωρούν ότι ο γιατρός τους συνταγογράφησε περισσότερα φάρμακα από όσα χρειάζονταν, ενώ περίπου άλλοι τόσοι (14% και 6,4% αντίστοιχα) δηλώνουν ότι αγόρασαν περισσότερα φάρμακα από όσα χρειάζονταν.
Από όσα φάρμακα έχουν σπίτι τους, οι πολίτες δήλωσαν ότι, κατά μέσο όρο, περίπου 3 κουτιά είναι ληγμένα και περισσότεροι από τους μισούς δηλώνουν ότι αυτά τα πετούν στα σκουπίδια. Περίπου 1 στους 4 δηλώνουν ότι έχουν δωρίσει μη ληγμένα φάρμακα τον τελευταίο χρόνο: κατά μέσο όρο, 5,6 κουτιά. Από εκείνους, όμως, που δηλώνουν ότι δεν δώρισαν φάρμακα 1 στους 5 δηλώνουν ότι δεν γνώριζαν πού να τα δωρίσουν.
Γιατί είναι όμως σημαντικό να αξιοποιούμε ή να καταστρέφουμε με σωστό τρόπο τα φάρμακα που δεν χρειαζόμαστε πια; Αφενός υπάρχει ο προφανής κίνδυνος να αποκτήσουν σε αυτά πρόσβαση άνθρωποι που δεν πρέπει, όπως τα παιδιά ή οι ηλικιωμένοι. Την ίδια στιγμή, πολλά αχρησιμοποίητα φάρμακα που για πολλούς λόγους μένουν στα ντουλάπια μέχρι να λήξουν και μοιραία να πεταχτούν θα μπορούσαν να χορηγηθούν σε άλλους ανθρώπους για τη θεραπεία τους, οι οποίοι δεν έχουν πρόσβαση σε αυτά, επειδή, για παράδειγμα, δεν μπορούν να καλύψουν το κόστος. Όμως πέρα από αυτό η απόρριψη κάποιων φαρμάκων, είτε στα σκουπίδια, και έπειτα στις χωματερές, είτε στο δίκτυο της αποχέτευσης μπορεί να είναι επιπλέον βλαπτική για το περιβάλλον.
Αποτελέσματα έρευνας διαΝΕΟσις
Η έρευνα αυτή, την οποία δημοσιεύει η διαΝΕΟσις, αποτελεί ένα ιδιαίτερα χρήσιμο εργαλείο, καθώς αποτυπώνει πολλές πτυχές της χρήσης υπηρεσιών υγείας από τον πληθυσμό και ειδικότερα της κατανάλωσης φαρμάκων. Τα ευρήματά της, όπως παρουσιάστηκαν παραπάνω, μπορούν να είναι χρήσιμα τόσο για το κράτος όσο και για τις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών. Η έρευνα αναδεικνύει με αναλυτικό τρόπο τις προτιμήσεις και τις συνήθειες του πληθυσμού στη χρήση των υπηρεσιών υγείας και στην κατανάλωση φαρμάκων. Επομένως, μπορεί να συμβάλλει στον σχεδιασμό καλύτερων μέτρων πολιτικής και δράσεων για ένα σημαντικό ζήτημα.
Η έρευνα αυτή πραγματοποιήθηκε με την επιστημονική επιμέλεια του Ινστιτούτου Πολιτικής Υγείας σε συνεργασία με τη διαΝΕΟσις, ενώ τη συλλογή των δεδομένων πραγματοποίησε η εταιρεία ProRata στο διάστημα 6-13 Δεκεμβρίου του 2023, σε δείγμα 1.000 ατόμων, αντιπροσωπευτικό του γενικού πληθυσμού. Ταυτόχρονα δημοσιεύεται και η έκθεση του Καθηγητή Πολιτικής Υγείας, Κοσμήτορα της Σχολής Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών στο Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου, Κυριάκου Σουλιώτη όπου παρουσιάζονται, αναλύονται και σχολιάζονται τα αποτελέσματα.
