Ένα διπολικό επεισόδιο σε άτομο με διπολική διαταραχή μπορεί να προκληθεί από τον τρόπο ζωής και διάφορους περιβαλλοντικούς παράγοντες. Η αναγνώριση και αποφυγή αυτών των παραγόντων είναι συχνά ζωτικής σημασίας για τη διαχείριση της διπολικής διαταραχής και μπορεί να αποτελέσει σημαντικό συμπλήρωμα στη θεραπεία από έναν εξειδικευμένο επαγγελματία ψυχικής υγείας. Ο Δρ. Amit Anand, καθηγητής στην Ιατρική Σχολή του Χάρβαρντ στη Βοστώνη και κορυφαίος ερευνητής στις διαταραχές της διάθεσης και την υγεία συμπεριφοράς, εξετάζει προσεκτικά επτά παράγοντες που ενδέχεται να επιδεινώσουν τα συμπτώματα της διπολικής διαταραχής ή να προκαλέσουν ένα επεισόδιο.
7 παράγοντες που μπορούν να πυροδοτήσουν ένα διπολικό επεισόδιο
- Στρες
- Κακός ύπνος
- Εποχιακές αλλαγές
- Φάρμακα
- Χρήση ναρκωτικών και αλκοόλ
- Καφεΐνη
- Τοκετός
1. Στρες
Σε πολλές περιπτώσεις, μια σημαντική αλλαγή στη ζωή ή ένα αγχωτικό γεγονός, όπως η απώλεια ενός αγαπημένου προσώπου ή η ύπαρξη σοβαρών οικονομικών προβλημάτων, μπορεί να προκαλέσει διπολικό επεισόδιο. Το πώς ένα άτομο αντιμετωπίζει το άγχος μπορεί επίσης να επηρεάσει τον τρόπο με τον οποίο εξελίσσεται η διπολική διαταραχή.
Σύμφωνα με μια μετα-ανάλυση που δημοσιεύθηκε το 2017, τα άτομα με διπολική διαταραχή που είχαν υποτροπή της κατάστασής τους ανέφεραν ότι είχαν πιο αγχωτικά γεγονότα ζωής σε σύγκριση με εκείνους που είχαν μια πιο σταθερή διάθεση.
Οι ερευνητές κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι τα άτομα με διπολική διαταραχή τείνουν να είναι πιο ευαίσθητα στους στρεσογόνους παράγοντες, υποδηλώνοντας ότι οι ψυχοκοινωνικές θεραπείες είναι σημαντικό συστατικό για την επιτυχή διαχείριση της πάθησης και θα πρέπει να χρησιμοποιούνται μαζί με φάρμακα σταθεροποίησης της διάθεσης που συνταγογραφούνται από ψυχίατρο.
Οι ψυχοκοινωνικές θεραπείες περιλαμβάνουν ψυχοθεραπεία και ομάδες υποστήριξης και η εκπαίδευση σχετικά με την κατάσταση του ατόμου καθώς και των αγαπημένων προσώπων είναι σημαντική, ώστε οι άνθρωποι να μπορούν να εντοπίσουν τα σημάδια της υποτροπής, σύμφωνα με την αμερικανική Συμμαχία για την Ψυχική Ασθένεια (NAMI).
2. Κακός ύπνος
Η έλλειψη ύπνου είναι μια συχνή αιτία επεισοδίων διπολικής διάθεσης, λέει ο Δρ. Anand. Ο κακός ύπνος ή μια διαταραχή στα φυσιολογικά πρότυπα ύπνου, όπως το jet lag, μπορεί να προκαλέσει αυτές τις έντονες εναλλαγές της διάθεσης. Αλλά υπάρχουν ενδείξεις ότι η αυξημένη συνειδητοποίηση αυτού του αυξημένου κινδύνου σε συνδυασμό με ψυχολογική θεραπεία μπορεί να βοηθήσει.
Σε μια μελέτη που δημοσιεύθηκε το 2015, οι ερευνητές αντιμετώπισαν τους μισούς από τους 58 συμμετέχοντες με διπολική διαταραχή και αϋπνία με μια ειδική για τη διπολική διαταραχή τροποποιημένη μορφή γνωσιακής συμπεριφορικής θεραπείας (CBT) που περιλάμβανε καλές συνήθειες ύπνου, χαλάρωση και αμυδρό φως πριν τον ύπνο, και μείωση του άγχους για τον ύπνο σε καθημερινή ρουτίνα.
Στο άλλο μισό των συμμετεχόντων της μελέτης δόθηκαν πληροφορίες σχετικά με το πώς ο ύπνος, το άγχος, η διατροφή, η άσκηση και η διάθεση σχετίζονται μεταξύ τους, αλλά δεν τους δόθηκε κανένα σχέδιο ή παρέμβαση σχεδιασμένη για να αλλάξει συμπεριφορά.
Τα αποτελέσματα ήταν εντυπωσιακά: Έξι μήνες μετά από αυτές τις παρεμβάσεις, τα άτομα που έλαβαν την προσέγγιση CBT είχαν περάσει μόλις 3,3 ημέρες σε ένα διπολικό επεισόδιο σε σύγκριση με 25,5 ημέρες για εκείνους στους οποίους δόθηκε μόνο εκπαιδευτικό υλικό.
Η ομάδα CBT είχε επίσης χαμηλότερο ποσοστό υποτροπής και λιγότερο σοβαρή αϋπνία. Αυτά τα αποτελέσματα δείχνουν ότι μπορεί να είναι ωφέλιμο για τους ασθενείς να ζητήσουν από το γιατρό τους ένα σχέδιο για να διασφαλίσουν ότι κοιμούνται ποιοτικά.
3. Εποχιακές Αλλαγές
Για ορισμένα άτομα με διπολική διαταραχή, υπάρχει ένα εποχιακό μοτίβο στα επεισόδια διάθεσης. Ο Δρ. Anand λέει ότι υπάρχουν ενδείξεις ότι περισσότερες μανίες εμφανίζονται κατά τους μήνες της άνοιξης και του καλοκαιριού, ενώ περισσότερα επεισόδια κατάθλιψης συμβαίνουν το φθινόπωρο και το χειμώνα. Αλλά μερικοί βιώνουν το αντίθετο, και το φύλο φαίνεται να παίζει επίσης ρόλο.
Σε μια μελέτη του 2013 που ακολούθησε 452 συμμετέχοντες με διπολική διαταραχή, οι ερευνητές ανέφεραν ότι το 23% των συμμετεχόντων εμφάνιζαν εποχιακό μοτίβο στα διπολικά επεισόδια τους -ένα σημαντικό ποσοστό που ήταν σύμφωνο με τα ευρήματα προηγούμενης έρευνας.
Οι συγγραφείς σημείωσαν επίσης ότι οι συμμετέχοντες με εποχιακά μοτίβα είχαν σημαντικά υψηλότερο αριθμό επεισοδίων μείζονος κατάθλιψης και υπήρχαν διαφορές στους τύπους και το χρόνο των επεισοδίων με βάση το φύλο.
Λόγω αυτών των ευρημάτων -ότι 1 στα 4 άτομα με διπολική διαταραχή εμφανίζει εποχιακά μοτίβα και μπορεί να κινδυνεύει για πιο σοβαρά επεισόδια- οι ερευνητές κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι ο τακτικός έλεγχος για εποχιακά μοτίβα θα πρέπει να είναι σημαντικό μέρος της θεραπείας.
Μια πιο πρόσφατη μελέτη από το 2019, εξέτασε δεδομένα σε περισσότερα από 60.000 άτομα που εισήχθησαν σε νοσοκομείο για μανιακό, καταθλιπτικό ή μικτό επεισόδιο μεταξύ 2001 και 2014. Οι συγγραφείς ανέφεραν ότι τα εποχιακά μοτίβα στα ποσοστά νοσηλείας κατά τη διάρκεια μανιακών επεισοδίων ήταν εμφανή τόσο στους άνδρες όσο και στις γυναίκες:
Οι γυναίκες ήταν πιο πιθανό να εμφανίσουν μανιακά επεισόδια το καλοκαίρι και το φθινόπωρο, καταθλιπτικά επεισόδια το χειμώνα και μικτά χαρακτηριστικά το καλοκαίρι, ενώ οι άνδρες ήταν πιο πιθανό να εμφανίσουν μανιακά επεισόδια το καλοκαίρι. Οι γυναίκες κάτω των 35 ετών ήταν επίσης πιο πιθανό να έχουν αυτό το εποχικό μοτίβο σε μανιακά και μικτά επεισόδια.
4. Φάρμακα
Η θεραπεία για τη διπολική διαταραχή περιλαμβάνει ψυχοτρόπα φάρμακα, όπως σταθεροποιητές διάθεσης, αντιψυχωσικά και αντικαταθλιπτικά.
Ωστόσο, ορισμένοι τύποι ορισμένων αντικαταθλιπτικών, όπως οι SSRI, όπως η φλουοξετίνη και η σερτραλίνη, μπορεί να επιδεινώσουν τα συμπτώματα της διπολικής διαταραχής και πιθανώς ακόμη και να προκαλέσουν μανιακό επεισόδιο σε άτομα με αδιάγνωστη διπολική διαταραχή.
Επιπλέον, τα διεγερτικά -μια κατηγορία φαρμάκων που χρησιμοποιούνται για τη θεραπεία καταστάσεων όπως η διαταραχή ελλειμματικής προσοχής και υπερκινητικότητας- μπορεί επίσης να πυροδοτήσουν ένα μανιακό επεισόδιο.
Και υπάρχουν και άλλοι τύποι φαρμάκων, όπως κορτικοστεροειδή ή φάρμακα για τον θυρεοειδή, που συνταγογραφούνται για μη ψυχιατρικές παθήσεις, αλλά μπορεί επίσης να οδηγήσουν σε υπομανιακά ή μανιακά συμπτώματα, όπως και άλλα φάρμακα μπορεί να επιδεινώσουν τα συμπτώματα της κατάθλιψης.
Με απλά λόγια, εάν έχετε διπολική διαταραχή μαζί με μία ή περισσότερες άλλες ιατρικές καταστάσεις (όπως ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή, ΔΕΠΥ ή μη ψυχιατρικές παθήσεις) που αντιμετωπίζεται με φαρμακευτική αγωγή, οι ειδικοί συνιστούν να αναπτύξετε ένα σχέδιο θεραπείας με το γιατρό σας για να διαχειριστείτε όλες τις καταστάσεις και να παρακολουθείτε τις παρενέργειές σας.
5. Χρήση ναρκωτικών και αλκοόλ
Η κατάχρηση ουσιών είναι κοινή μεταξύ των ατόμων με παθήσεις ψυχικής υγείας ως συννοσηρότητα ή ως τρόπος αντιμετώπισης των συμπτωμάτων τους. Στην πραγματικότητα, το 30 – 50% των ατόμων με διπολική διαταραχή θα αναπτύξουν μια διαταραχή χρήσης ουσιών, σημειώνει η αμερικανική Υπηρεσία Κατάχρησης Ουσιών και Ψυχικής Υγείας (SAMHSA).
Ο Δρ. Anand προειδοποιεί κατά της χρήσης ναρκωτικών ή αλκοόλ για τη «θεραπεία» των συμπτωμάτων της πάθησης. Η κατανάλωση αλκοόλ ή η λήψη ναρκωτικών μπορεί να επιδεινώσει τις διπολικές εναλλαγές της διάθεσης και να οδηγήσει σε αύξηση των αυτοκτονικών σκέψεων ή συμπεριφορών.
Όπως σημειώνει η SAMHSA, η χρήση ουσιών ή η απόσυρση μπορεί να προκαλέσει συμπτώματα που αποδίδονται στη διπολική διαταραχή, όπως διέγερση, άγχος, παράνοια, μανία ή κατάθλιψη.
Ιδιαίτερα η κατανάλωση αλκοόλ μπορεί να επηρεάσει το μεταβολισμό των φαρμάκων, καθιστώντας λιγότερο πιθανό να ανταποκριθείτε στη συνταγογραφούμενη θεραπεία και μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο νοσηλείας σε ψυχιατρικό νοσοκομείο.
Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο οι γιατροί ενθαρρύνουν έντονα τα άτομα με διπολική διαταραχή να μην κάνουν αυτοθεραπεία και να αναζητήσουν (ή να συνεχίσουν να λαμβάνουν) επαγγελματική βοήθεια για τη διαχείριση της διπολικής διαταραχής χρησιμοποιώντας συνταγογραφούμενα φάρμακα και ψυχοκοινωνική θεραπεία για τη διαχείριση των συμπτωμάτων.
6. Καφεΐνη
Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι η καφεΐνη θεωρείται επίσης φάρμακο και διεγερτικό. Ως εκ τούτου, μπορεί να διαταράξει τον ύπνο, να αλλάξει τα πρότυπα ύπνου και να προκαλέσει υπομανιακά ή μανιακά επεισόδια.
Μπορεί επίσης να επηρεάσει τον τρόπο με τον οποίο το σώμα σας διασπά τα φάρμακα που παίρνετε για τη θεραπεία της κατάστασής σας (όπως το λίθιο), τα οποία μπορούν να προκαλέσουν υπομανιακά ή μανιακά επεισόδια, σύμφωνα με μια ανασκόπηση 17 σχετικών μελετών του 2021. Μιλήστε με το γιατρό σας σχετικά με την κατανάλωση καφεΐνης και πώς μπορεί να επηρεάσει τα συμπτώματά σας.
7. Τοκετός
Η σχέση μεταξύ του τοκετού και της διπολικής διαταραχής έχει τεκμηριωθεί καλά σε μια σειρά από επιστημονικές μελέτες. Μια συστηματική ανασκόπηση από το 2016 διαπίστωσε ότι ο κίνδυνος για επεισόδια διαταραχής της διάθεσης αυξάνεται κατά τη διάρκεια όσο και μετά την εγκυμοσύνη και ο κίνδυνος είναι ιδιαίτερα υψηλός την περίοδο μετά τον τοκετό σε γυναίκες με διπολική διαταραχή.
Επιπλέον, οι γυναίκες με ιστορικό διπολικής διαταραχής διατρέχουν ιδιαίτερα υψηλό κίνδυνο επιλόχειας ψύχωσης, σύμφωνα με έρευνα που δημοσιεύτηκε το 2021.
Οι ερευνητές παρατήρησαν ότι σχεδόν το 50% των γυναικών με διπολική διαταραχή βίωσαν τουλάχιστον ένα «επεισόδιο διάθεσης» -για παράδειγμα, μανιακό, υπομανιακό ή καταθλιπτικό επεισόδιο- κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης ή εντός 12 μηνών μετά τον τοκετό.
Οι ορμονικές αλλαγές που σχετίζονται με την εγκυμοσύνη και την περίοδο μετά τον τοκετό για τις γυναίκες αυξάνουν επίσης τον κίνδυνο επεισοδίων διάθεσης. Το ακόμη χειρότερο είναι ότι οι γυναίκες συχνά διακόπτουν την ψυχιατρική τους θεραπεία και τα φάρμακα μετά τη γέννηση ενός παιδιού.
Αξίζει επίσης να σημειωθεί ότι τόσο οι άνδρες όσο και οι γυναίκες με διπολική διαταραχή μπορεί να έχουν επεισόδια που προκαλούνται από το άγχος που περιβάλλει τη γέννηση ενός παιδιού, σε συνδυασμό με δυνητικά σοβαρά διαταραγμένο ύπνο.
Ενώ υπάρχει πολύ περιορισμένη έρευνα που εξετάζει τις επιπτώσεις ενός νέου μωρού στους άνδρες, μια μελέτη του 2017 διαπίστωσε ότι οι πατέρες με διπολική διαταραχή μπορεί να έχουν αυξημένο κίνδυνο υπομανιακών επεισοδίων μετά τη γέννηση του παιδιού τους.
