Οι επιστήμονες είναι σαφείς: η λέξη κλειδί είναι «ισορροπία». Όσον αφορά την κορτιζόλη, η οποία τα τελευταία χρόνια έχει ταυτιστεί με το στρες, η συζήτηση συχνά ξεκινά με αρνητική προδιάθεση απέναντί της.
Είναι όμως τελικά μια “κακή” ορμόνη;
Οι ειδικοί ξεκαθαρίζουν πως σε καμία περίπτωση δεν είναι έτσι.
Τί είναι η κορτιζόλη;
Σκεφτείτε την κορτιζόλη, λένε οι μελετητές, ως το ενσωματωμένο σύστημα συναγερμού της φύσης. Είναι η κύρια ορμόνη του στρες και «συνεργάζεται» με ορισμένα μέρη του εγκεφάλου για να ελέγξει τη διάθεση, τις ενστικτώδεις ενέργειες και τον φόβο.
Η κορτιζόλη παράγεται από τα επινεφρίδια — όργανα σε σχήμα τριγώνου στην κορυφή των νεφρών.
Η συγκεκριμένη ορμόνη εμπλέκεται σε πολλές βιολογικές διαδικασίες. Μεταξύ άλλων, διαχειρίζεται τον τρόπο με τον οποίο το σώμα χρησιμοποιεί τους υδατάνθρακες, τα λίπη και τις πρωτεΐνες, ρυθμίζει την αρτηριακή πίεση, αυξάνει το ποσοστό γλυκόζης στο αίμα, ελέγχει τον κύκλο ύπνου/αφύπνισης και ανεβάζει τα επίπεδα ενέργειας σε στρεσογόνες περιστάσεις ώστε το σώμα να μπορεί να τις διαχειριστεί.
Τα όργανα που ελέγχουν τα επίπεδα κορτιζόλης στο σώμα είναι ο υποθάλαμος και η υπόφυση. Εάν το επίπεδο της αξιολογηθεί βάση του ερεθίσματος ως πολύ χαμηλό, ο εγκέφαλός στέλνει το σχετικό σήμα στα επινεφρίδια και εκείνα ρυθμίζουν εκ νέου την ποσότητα κορτιζόλης που απελευθερώνουν.
Οι υποδοχείς κορτιζόλης που βρίσκονται στα περισσότερα κύτταρα του σώματός, λαμβάνουν και χρησιμοποιούν την ορμόνη με διαφορετικούς τρόπους. Και καθώς οι ανάγκες του σώματος δεν είναι οι ίδιες κάθε μέρα, τα επίπεδα κορτιζόλης αλλάζουν.
Η ορμόνη της μάχης
Στην πραγματικότητα, η παραγωγή της κορτιζόλης έχει τις καλύτερες προθέσεις: να δώσει στο σώμα την απαραίτητη ενέργεια για να ανταπεξέλθει όταν βρεθεί σε συνθήκες στρες ή κινδύνου.
Σκεφτείτε έναν πρωτόγονο άνθρωπο που ξαφνικά βλέπει μπροστά του ένα άγριο ζώο. Ακαριαία ο εγκέφαλος ξεκινά να απελευθερώνει ορμόνες θέτοντας το σώμα σε θέση μάχης ή φυγής – την άμεση αντίδραση δηλαδή μπροστά στον κίνδυνο.
Οι παλμοί αυξάνονται, η πίεση ανεβαίνει, ιδρώνουμε, τα μέλη μουδιάζουν. Εκείνη την στιγμή η κορτιζόλη θα «μπουστάρει» το αίμα με γλυκόζη και λιπαρά οξέα ώστε οι μύες να μεγιστοποιήσουν την απόδοση τους.
Το μόνο πρόβλημα, είναι ότι η παραγωγή της δεν σταματά μόνο όταν αντιμετωπίζουμε αποκλειστικά σωματική απειλή. Οποιαδήποτε κατάσταση προκαλεί άγχος, άμεσα πυροδοτεί τον κύκλο της κορτιζόλης σε μια προσπάθεια του σώματος να κινητοποιήσει τον οργανισμό ώστε να προσαρμοστεί στον παράγοντα που προκάλεσε το άγχος.
Η πίεση της καθημερινότητας
Σε φυσιολογικές συνθήκες, το σώμα επαναφέρει τα επίπεδα κορτιζόλης στο κανονικό αμέσως μόλις περάσει ο κίνδυνος. Η σύγχρονη καθημερινότητα ωστόσο, με αδιάκοπες καταστάσεις άγχους, μπερδεύουν το σώμα, αφήνοντας τον «συναγερμό» να χτυπά συνεχώς. Είναι αυτό που διαταράσει την παραγωγή κορτιζόλης, διατηρώντας τα επίπεδα της αδιάκοπα υψηλά, για μεγάλο χρονικό διάστημα.
Οι επιπτώσεις; Μειωμένη λειτουργία του ανοσοποιητικού, διαταραχές στα επίπεδα σακχάρου, αύξηση βάρους και ιδιαίτερα κοιλιακού λίπους. Η ανεξέλεγκτη παραγωγή κορτιζόλης, κάνει το σώμα να «ξεχνά» πώς να διαχειρίζεται σωστά την γλυκόζη, οδηγώντας σε αντίσταση στην ινσουλίνη, και συχνά σε διαβήτη τύπου 2.
Ο υπερκορτιζολισμός εκφυλίζει τον μυικό οστό και υπονομεύει την παραγωγή κολλαγόνου.
Και όπως σε κάθε δυσαρμονία, η καρδιά πλήττεται επίσης καθώς το χρόνιο στρες σχετίζεται με αύξηση του κινδύνου για καρδιαγγειακό νόσημα.
Η υπερέκκριση της κορτιζόλης, έχει συνδεθεί και με ψυχικές και γνωστικές διαταραχές. Και αν δεν φτάνουν όλα τα παραπάνω, είναι δυνατόν να οδηγήσει σε εξάντληση των επινεφριδίων που από ένα σημείο και μετά δεν μπορούν πλέον να παράξουν αρκετή ορμόνη.
Τι μπορούμε να κάνουμε;
Υπάρχει τρόπος να παρέμβουμε στην υπερρέκριση της κορτιζόλης; Ναι, αν καταφέρουμε να μειώσουμε το ερέθισμα, δηλαδή τα επίπεδα τους άγχους.
Και παρότι οι περισσότεροι απο εμας χαμογελάμε πικρά όταν ακούμε την παραίνεση «μην αγχώνεσαι», μπορούμε έστω να δοκιμάσουμε κάτι από αυτά που προτείνουν οι ειδικοί:
–Ακούστε μουσική
Μελέτες έχουν δείξει ότι η μουσική πριν από κάποια περίσταση που μπορεί να μας προκαλέσει άγχος, μειώνει τον δείκτη του στρες ακόμα και 50%.
–Πιείτε τσαι
Η συστηματική κατανάλωση πράσινου ή μαύρου τσαγιού βοηθά στην μείωση των επιπέδων κορτιζόλης, καθώς οι πολυφαινόλες και τα φλαβονοειδή που περιέχει το τσάι έχουν ηρεμιστικές ιδιότητες.
–Κοιμηθείτε!
Μόλις 2 ώρες λιγότερου ύπνου από το ενδεδειγμένο 8ωρο, μπορεί να προκαλέσει αύξηση της κορτιζόλης κατά 50%! Τα καλά νέα είναι, ότι ο ύπνος ευεργετεί ακόμα και όταν πρόκειται για μια δίωρη σιέστα μέσα στην μέρα.
–Γελάστε
Το γέλιο είναι ικανό να μειώσει στο μισό τα επίπεδα κορτιζόλης στο αίμα. Είναι ο φυσικός τρόπος αποσυμπίεσης, εκτόνωσης του άγχους. Επιδιώξτε να βρίσκεστε με ανθρώπους που σας κάνουν να γελάτε, λένε οι ειδικοί.
Σε κάθε περίπτωση, μην πυροβολείτε τον αγγελιοφόρο, στην προκειμένη περίπτωση την κορτιζόλη.
Χωρίς αυτή, εξάλλου, ίσως δεν είχαμε καταφέρει να επιβιώσουμε ως είδος εδώ και πολλά-πολλά χρόνια….
