Η κορτιζόλη είναι μια ορμόνη που παράγεται από τα επινεφρίδια και παίζει καθοριστικό ρόλο στη ρύθμιση πολλών λειτουργιών του οργανισμού, όπως η αντίδραση στο στρες, η ρύθμιση της αρτηριακής πίεσης, η ανοσολογική λειτουργία και ο μεταβολισμός των υδατανθράκων, πρωτεϊνών και λιπών. Τα επίπεδα κορτιζόλης στο αίμα φυσιολογικά ακολουθούν έναν καθημερινό ρυθμό, με υψηλότερα επίπεδα το πρωί και χαμηλότερα το βράδυ. Ωστόσο, αν η κορτιζόλη είναι υπερβολικά υψηλή ή χαμηλή, μπορεί να υποδηλώνει σοβαρά προβλήματα υγείας.
Η αυξημένη κορτιζόλη συνδέεται συχνά με το σύνδρομο Cushing, μια κατάσταση που προκαλείται από υπερπαραγωγή της ορμόνης ή από παρατεταμένη χρήση κορτικοστεροειδών φαρμάκων. Τα συμπτώματα περιλαμβάνουν αύξηση βάρους, κυρίως στην κοιλιακή χώρα και το πρόσωπο, λεπτό δέρμα που μελανιάζει εύκολα, υψηλή αρτηριακή πίεση, κόπωση, αϋπνία και ψυχολογικές διαταραχές όπως άγχος και κατάθλιψη. Η μακροχρόνια υπερβολική κορτιζόλη μπορεί επίσης να αυξήσει τον κίνδυνο διαβήτη τύπου 2, οστεοπόρωσης και καρδιαγγειακών παθήσεων.
Αντίθετα, χαμηλά επίπεδα κορτιζόλης μπορεί να υποδηλώνουν νόσο Addison ή άλλες διαταραχές των επινεφριδίων, που οδηγούν σε ανεπαρκή παραγωγή της ορμόνης. Τα συμπτώματα περιλαμβάνουν χρόνια κόπωση, αδυναμία, απώλεια βάρους, υπογλυκαιμία, χαμηλή αρτηριακή πίεση, ζάλη και καταθλιπτική διάθεση. Η χαμηλή κορτιζόλη μπορεί να είναι επικίνδυνη, ειδικά σε καταστάσεις στρες ή ασθένειας, καθώς το σώμα δεν μπορεί να ανταποκριθεί αποτελεσματικά στις αυξημένες απαιτήσεις.
Η διάγνωση γίνεται μέσω αιματολογικών εξετάσεων, ενώ σε ορισμένες περιπτώσεις απαιτούνται δοκιμασίες διέγερσης των επινεφριδίων ή απεικονιστικές εξετάσεις. Η θεραπεία εξαρτάται από την αιτία: σε υψηλή κορτιζόλη μπορεί να απαιτείται χειρουργική επέμβαση ή φαρμακευτική αγωγή για μείωση της παραγωγής, ενώ σε χαμηλή κορτιζόλη απαιτείται συχνά υποκατάσταση με κορτικοστεροειδή.
Η σωστή ισορροπία της κορτιζόλης είναι κρίσιμη για την υγεία. Η τακτική παρακολούθηση, η διαχείριση του στρες, η σωστή διατροφή και η επαρκής ξεκούραση μπορούν να συμβάλουν στη διατήρηση φυσιολογικών επιπέδων και στη βελτίωση της καθημερινής ζωής.
