Όλο και περισσότεροι στρέφονται στη χρήση σπορελαίων καθώς οι τιμές του ελαιόλαδου αυξάνονται συνεχώς. Παράλληλα, πολλοί εκφράζουν ανησυχίες για την τοξικότητα αυτών των ελαίων, επηρεασμένοι από αναρτήσεις στο διαδίκτυο. Συγκεκριμένα, οι αυτοαποκαλούμενοι “γκουρού της υγείας” στο TikTok ισχυρίζονται ότι τα σπορέλαια είναι επιβλαβή, συνδέοντάς τα με προβλήματα όπως η ακμή, η αύξηση βάρους, ακόμη και ο καρκίνος και η στειρότητα. Αλλά ποια είναι πραγματικά η αλήθεια;
Η διαιτολόγος Julia Zumpano της Cleveland Clinic εξηγεί τι είναι τα σπορέλαια, τι μπορούν να κάνουν στο σώμα και εάν πρέπει να τα κόψετε για πάντα ή απλά να εστιάσετε σε μια υγιεινή, ισορροπημένη διατροφή.
Τι είναι τα σπορέλαια
Τα σπορέλαια είναι μαγειρικά έλαια φυτικής προέλευσης που παρασκευάζονται από τους σπόρους διαφόρων φυτών. Αυτοί οι σπόροι μετατρέπονται σε λάδι που μπορεί να χρησιμοποιηθεί για μαγείρεμα και ψήσιμο. «Φτιάχνονται μέσω μιας χημικής διαδικασίας όπου λευκαίνονται, ραφινάρονται και θερμαίνονται για να μπορούν να χρησιμοποιηθούν», εξηγεί η Δρ. Zumpano.
Μπορείτε να τα χρησιμοποιήσετε στο σπίτι, όπως να βάλετε μερικές κουταλιές της σούπας σε μια υγιεινή συνταγή για μάφιν ή να χρησιμοποιήσετε ένα από αυτά για να τηγανίσετε πατάτες. Αυτά τα έλαια χρησιμοποιούνται συχνά σε εστιατόρια, όπου το λάδι canola, ειδικότερα, είναι το λάδι επιλογής για το τηγάνισμα.
Ποια έλαια περιλαμβάνουν
Τα σπορέλαια εμφανίστηκαν για πρώτη φορά στα τέλη του 1900 ως εναλλακτική λύση στα μερικώς υδρογονωμένα έλαια. Εδώ είναι τα οκτώ τύποι που χρησιμοποιούνται πιο συχνά:
- Έλαιο κανόλα (γνωστό και κραμβέλαιο)
- Καλαμποκέλαιο
- Βαμβακόσπορος
- Έλαιο από κουκούτσια σταφυλιού
- Σογιέλαιο
- Ηλιέλαιο
- Καρθαμέλαιο
- Ρυζέλαιο
- Φυστικέλαιο
Η πεποίθηση ορισμένων ανθρώπων είναι ότι τα σπορέλαια είναι τοξικά και πρέπει να αφαιρεθούν εντελώς από τη διατροφή. Το πρόβλημα όμως, δεν είναι τα ίδια τα έλαια αλλά ο τρόπος χρήσης τους. «Τα περισσότερα σπορέλαια χρησιμοποιούνται με τη μορφή επεξεργασμένων συσκευασμένων τροφίμων και φαστ φουντ. Εκεί είναι ο μεγαλύτερος κίνδυνος», λέει η Δρ. Zumpano.
Είναι τα σπορέλαια ανθυγιεινά;
Ναι και όχι -αλλά κυρίως ναι. Λόγω του τρόπου παρασκευής τους, τα σπορέλαια είναι συνήθως πολύ επεξεργασμένα. Το χειρότερο όμως, είναι ότι συνήθως χρησιμοποιούνται για την παρασκευή εξαιρετικά επεξεργασμένων τροφίμων. «Τα σπορέλαια έχουν υψηλά επίπεδα ωμέγα-6 λιπαρών, τα οποία μπορούν να οδηγήσουν σε φλεγμονή», εξηγεί η ειδικός.
Λάβετε υπόψη ότι μερικές φορές προστίθενται σε τρόφιμα που διατίθενται στο εμπόριο ως «υγιεινά», όπως κράκερ ολικής αλέσεως ή προϊόντα ψωμιού, μπάρες πρωτεΐνης, σέικ, dressings, σάλτσες, ορισμένα κατεψυγμένα τρόφιμα, ακόμη και σοκολάτα.
Για να κατανοήσουμε καλύτερα τι σημαίνουν όλα αυτά για την υγεία, η Δρ. Zumpano αναλύει τα προβλήματα με τα σπορέλαια και τον τρόπο χρήσης τους.
1. Συνήθως είναι πολύ επεξεργασμένα
Μερικά από αυτά τα έλαια είναι υψηλά σε βιταμίνη Ε και φαινόλες, λόγω της διαδικασία ραφιναρίσματος. «Τα περισσότερα σπορέλαια περνούν από τη διαδικασία ραφιναρίσματος, η οποία περιλαμβάνει λεύκανση και απόσμηση. Αυτό βοηθά στη γεύση, το χρώμα και τη διάρκεια ζωής, αλλά αφαιρεί επίσης τα αντιοξειδωτικά των ελαίων», εξηγεί η ειδικός. Το τελικό αποτέλεσμα είναι έλαια χωρίς πραγματικά οφέλη και περισσότερους κινδύνους για την υγεία.
2. Χρησιμοποιούνται σε ανθυγιεινά τρόφιμα
Ο πραγματικός λόγος που τα σπορέλαια θεωρούνται τόσο ανθυγιεινά είναι ο τρόπος που χρησιμοποιούνται συχνότερα. «Τα περισσότερα σπορέλαια χρησιμοποιούνται στη μορφή επεξεργασμένων συσκευασμένων τροφίμων και φαστ φουντ, ακόμη και τροφίμων που θεωρούνται ελάχιστα επεξεργασμένα αλλά είναι συσκευασμένα», επαναλαμβάνει η Δρ. Zumpano.
Όταν τρώτε έξω, είναι πολύ πιθανό να καταναλώνετε σπορέλαια σε κάτι που είναι ήδη πολύ κακό για την υγεία σας, γεμάτο λιπαρά, ζάχαρη και νάτριο.
3. Συμβάλλουν στη φλεγμονή στο σώμα
Τα σπορέλαια είναι πλούσια σε ωμέγα-6 λιπαρά οξέα, ένα είδος πολυακόρεστων λιπαρών που δεν είναι απαραίτητα κακά για εσάς. Στην πραγματικότητα, το σώμα χρειάζεται κάποια από αυτά. Σε μικρές ποσότητες, κάνουν καλό στη χοληστερόλη και προστατεύουν από καρδιακές παθήσεις.
Αλλά οι δυτικές δίαιτες συνήθως περιλαμβάνουν ήδη πάρα πολλά ωμέγα-6. Αυτό καταστρέφει την αναλογία ωμέγα-6 λιπαρών οξέων προς ωμέγα-3 λιπαρά οξέα, οδηγώντας σε φλεγμονή στο σώμα.
Ενώ λίγη φλεγμονή είναι στην πραγματικότητα καλή (είναι ο τρόπος του σώματός σας να θεραπεύει τη βλάβη των κυττάρων), η χρόνια φλεγμονή είναι επιβλαβής καθώς συνδέεται με παθήσεις όπως:
- Αρθρίτιδα.
- Καρδιακή ασθένεια.
- Μεταβολικό σύνδρομο.
- Εγκεφαλικό.
- Διαβήτης τύπου 2.
«Αν ένα συγκεκριμένο τρόφιμο έχει υψηλή περιεκτικότητα σε έλαια που περιέχουν πολλά ωμέγα-6, θα πρέπει πραγματικά να προσπαθήσετε να τα αποφύγετε ή να τα καταναλώνετε με μέτρο», συμβουλεύει η Δρ. Zumpano.
Πρέπει να αποφεύγετε όλα τα σπορέλαια;
Αν θέλετε να σταματήσετε να καταναλώνετε σπορέλαια, δεν υπάρχουν μειονεκτήματα. Αλλά η ειδικός λέει ότι θα ήταν εξίσου σοφό να προσπαθήσετε να αποφύγετε τα επεξεργασμένα τρόφιμα. Είναι μια κίνηση που εγγενώς θα έχει ως αποτέλεσμα να μειώσετε τα σπορέλαια, ενώ θα σας επιτρέψει επίσης να τα χρησιμοποιείτε σε μικρές ποσότητες.
«Όταν κόβετε τα σπορέλαια από τη διατροφή σας, αυτό που πραγματικά κάνετε είναι να κόβετε πολλά επεξεργασμένα τρόφιμα. Νομίζω ότι αυτός είναι ο λόγος που ακούμε ότι είναι τόσο βλαβερά για την υγεία. Αλλά είναι λιγότερο τα ίδια τα σπορέλαια και περισσότερο το γεγονός ότι βρίσκονται τόσο συχνά σε εξαιρετικά επεξεργασμένα τρόφιμα», προσθέτει.
Τι γίνεται όμως με τη χρήση σπορελαίων στο σπίτι; Πρέπει να πετάξετε το ηλιέλαιο από το ντουλάπι σας; Οι ειδικοί τείνουν να έχουν διαφορετικές απόψεις πάνω σε αυτό, αλλά η Δρ. Zumpano πιστεύει ότι πρέπει να περιορίζονται στη μαγειρική στο σπίτι.
«Δεν είναι η καλύτερη επιλογή στο λάδι. Αλλά όταν χρησιμοποιούνται με μέτρο στη μαγειρική στο σπίτι, δεν είναι τόσο άσχημα όσο όταν τα λαμβάνετε από εξαιρετικά επεξεργασμένα τρόφιμα, φαστ φουντ και τηγανητά φαγητά», σημειώνει.
Ωστόσο, συνιστά κυρίως το μαγείρεμα με εναλλακτικά έλαια που παρέχουν περισσότερα ωμέγα-3, όπως λάδι αβοκάντο ή ελαιόλαδο.
