Η κόπωση, η νωθρότητα, η σύγχυση, η αϋπνία και η αποσύνθεση του βιολογικού ρολογιού είναι μερικά από τα σημάδια του τζετ λάγκ. Όσοι κάνουν συχνά πολύωρες πτήσεις μεταξύ χωρών με σημαντικές διαφορές ώρας αναγνωρίζουν εύκολα αυτά τα συμπτώματα που προκύπτουν από το ταξίδι, γνωστά ως τζετ λάγκ (jet lag).
Ο ρόλος των «εσωτερικών ρολογιών»
Εδώ και χρόνια, οι επιστήμονες γνωρίζουν την λειτουργία ενός κεντρικού «ρολογιού» στον εγκέφαλο, που ρυθμίζει τους βασικούς κιρκάδιους ρυθμούς του σώματος δηλαδή την βιολογική διαδικασία περιοδικών μεταβολών σύμφωνα με τις οποίες λειτουργεί ο οργανισμός καθημερινά.
Λόγου χάρη, το σώμα είναι αυτορυθμισμένο να παράγει μελατονίνη συγκεκριμένες ώρες του 24ωρου και μολονότι η λειτουργία αυτή είναι ενδογενής, εντούτοις επηρεάζεται από το περιβάλλον και τις εξωτερικές συνθήκες όπως είναι το ηλιακό φως.
Εκτός από αυτό το κεντρικό «ρολόι», κάθε μία από τις αυτόματες προσαρμογές που κάνει το σώμα μας, φαίνεται να έχει το δικό της «χρονόμετρο».
«Αυτά τα ρολόγια ρυθμίζουν τη θερμοκρασία του σώματός, τον μεταβολισμό του, την παραγωγή και απελευθέρωση ορμονών» εξηγεί η Helen Burgess, καθηγήτρια ψυχιατρικής στο Πανεπιστήμιο του Μίσιγκαν.
«Για παράδειγμα, περίπου τρεις ώρες πριν ξυπνήσετε, το κιρκάδιο ρολόι σας θα αρχίσει να ανεβάζει τη θερμοκρασία του σώματός σας, να ανεβάζει τα επίπεδα κορτιζόλης και να σας προετοιμάσει να ξεκινήσετε τη μέρα σας», προσθέτει.
Καθώς η διαδικασία αυτή είναι εναρμονισμένη σε έναν κύκλο εναλλαγής φωτός-σκότους 24 ωρών η απότομη μετακίνηση από τη μια ζώνη ώρας στην άλλη, δημιουργεί μια εσωτερική, βιολογική σύγχιση, καθώς το σώμα πεινάει, νυστάζει, εκτίθεται σε ηλιακό φως σε ώρες απροσδόκητες σε σχέση με το σύνηθες.
Όσο μεγαλύτερη είναι η χρονική μετατόπιση, τόσο πιο ενοχλητικό το μπέρδεμα που αισθάνεται το σώμα, λένε οι επιστήμονες.
Πώς νιώθουμε όταν έχουμε τζετ λαγκ;
Οι διαταραχές ύπνου, φαίνεται να είναι το πιο κοινό σύμπτωμα. Αϋπνία ή δυσκολία να παραμείνουμε βυθισμένοι στον ύπνο για ικανοποιητικό αριθμό ωρών, περιγράφονται συχνότερα από ταξιδιώτες πτήσεων με αυτά τα χαρακτηριστικά.
Το ταξίδι προς τα ανατολικά τείνει να προκαλεί μεγαλύτερο πρόβλημα από το ταξίδι προς τα δυτικά.
Η διάρκεια των συμπτωμάτων σχετίζεται με την διαφορά ωρών της αφετηρίας και του τελικού προορισμού. Όσο μεγαλύτερη είναι αυτή, τόσο περισσότερο χρόνο απαιτεί το σώμα για να προσαρμοστεί.
Σύμφωνα με έρευνες, κατά μέσο όρο, απαιτείται περίπου μία ημέρα προσαρμογής για κάθε 1 έως 1,5 ώρα διαφοράς ώρας. Αν η αλλαγή ζώνης, παραδείγματος χάριν, έχει διαφορά 3 ώρες, το σώμα ξεπερνά το τζετ λαγκ σε περίπου τρία 24ωρα.
Πώς μπορούμε να αισθανθούμε καλύτερα
Η προσαρμογή της καθημερινής ρουτίνας στο νέο ωράριο, είναι ο πιο εύκολος τρόπος αντιμετώπισης του τζετ λαγκ, λένε οι ειδικοί.
Συμβουλεύουν μάλιστα ήδη από την επιβίβαση στο αεροπλάνο, το ρολόι μας να γυρίσει στην ώρα του προορισμού μας. Και να ξεκινήσει από εκείνη την στιγμή η προσπάθεια να προσαρμόσουμε την ρουτίνα φαγητού και ύπνου μας στη νέα ώρα.
Πιθανότατα αυτό θέλει κάποια προσπάθεια γιατί μπορεί να μην πεινάμε ή να μην θέλουμε να κοιμηθούμε στην νεορυθμισμένη «σωστή» ώρα, όμως η προσπάθεια να ακολουθήσουμε όσο το δυνατόν πιο γρήγορα την τυπική μας ρουτίνα βοηθά το βιολογικό μας ρολόι να προσαρμοστεί γρηγορότερα.
Τα συμπληρώματα μελατονίνης, μπορούν να βοηθήσουν στην αϋπνία όπως και η σταδιακή αλλαγή στις συνήθειες μας λίγες μέρες πριν το ταξίδι ώστε να μειωθεί τεχνηέντως η πραγματική διαφορά των ωρών ανάμεσα στις 2 γεωγραφικές ζώνες.
