Αν ο όρος φολικό οξύ δεν σαν είναι και τόσο γνωστός, σας ενημερώνουμε ότι πρόκειται για τη βιταμίνη Β9. Αποτελεί μία υδατοδιαλυτή βιταμίνη που ανήκει στην οικογένεια των βιταμινών του συμπλέγματος Β. Συνήθως, χρησιμοποιούμε τον όρο “φυλλικό” για τις μορφές της βιταμίνης που υπάρχουν στο σώμα μας και “φολικό οξύ” για την πιο σταθερή μορφή της, που περιλαμβάνεται στα συμπληρώματα διατροφής.
Τι είναι όμως στην πραγματικότητα το φυλλικό οξύ και ποια είναι τα οφέλη του για τον ανθρώπινο οργανισμό;
Το φυλλικό οξύ, του οποίου μορφές αποτελούν το φολικό οξύ, η φολασίνη, η βιταμίνη Β9 και το πτεροϋλο-L-γλουταμικό οξύ, είναι μια οργανική ένωση που – όπως έχουμε ήδη αναφέρει, ανήκει στο σύμπλεγμα υδατοδιαλυτών βιταμινών Β.
Εντοπίζεται στα τρόφιμα στη φυσική του μορφή, αλλά και σε συμπληρώματα διατροφής με τη συνθετική, σταθερή μορφή του, το φολικό οξύ. Επειδή διαλύεται στο νερό, ο οργανισμός χρησιμοποιεί την ποσότητα που χρειάζεται, ενώ η περίσσειά αποβάλλεται, μέσω των ούρων.
To φυλλικό οξύ ή βιταμίνη Β9, αποτελεί μια από τις σημαντικότερες και μελετημένες βιταμίνες του συμπλέγματος Β – και όχι άδικα! Η επαρκής πρόσληψη φυλλικού οξέος μέσω μιας υγιεινής και ισορροπημένης διατροφής είναι απαραίτητη!
Που βοηθάει το φολικό οξύ
Το φολικό οξύ είναι εξαιρετικά σημαντικό για το μεταβολισμό του ανθρώπινου οργανισμού και κυρίως για τη σύνθεση και επιδιόρθωση του DNA. Το φολικό οξύ αποτελεί συμπαράγοντα σε διάφορες βιοχημικές αντιδράσεις και είναι απαραίτητο στη γρήγορη κυτταρική διαίρεση στα πρώτα στάδια της κύησης.
Σε περίπτωση έλλειψης φυλλικού οξέος στο πρώτο τρίμηνο εγκυμοσύνης, δημιουργούνται στο έμβρυο ανωμαλίες του νευρικού συστήματος. Επιπλέον, το φολικό οξύ είναι απαραίτητο για την παραγωγή ερυθρών αιμοσφαιρίων και η έλλειψή του στον οργανισμό μπορεί να προκαλέσει ή να επιδεινώσει την αναιμία.
Ποιες τροφές περιέχουν φολικό οξύ
Το ανθρώπινο σώμα δεν είναι σε θέση να συνθέσει φυλλικό οξύ και επομένως η επάρκειά του στον οργανισμό εξαρτάται αποκλειστικά από τη διατροφή ή σε κάποιες περιπτώσεις από τη χρήση συμπληρωμάτων φολικού οξέος!
Το φυλλικό οξύ, ελεύθερο ή ενωμένο με γλουταμικό οξύ, το συναντάμε στα πράσινα φυλλώδη λαχανικά (σπανάκι, μπρόκολο, αρακά, μαρούλι κλπ.), στα όσπρια (φασόλια, φακές), στο μοσχαρίσιο συκώτι, στο κρέας (κοτόπουλο, χοιρινό), στα οστρακοειδή, καθώς και στις τροφές που είναι ενισχυμένες τεχνητά με φυλλικό οξύ, όπως για παράδειγμα στα δημητριακά.
Αξίζει να αναφέρουμε πως τα τρόφιμα με την υψηλότερη συγκέντρωση φυλλικού οξέος είναι το σπανάκι, το συκώτι, η μαγιά, τα σπαράγγια, το αβοκάντο, καθώς και τα λαχανάκια βρυξελλών. Σε μικρότερες συγκεντρώσεις, αλλά με μεγάλη βιοδιαθεσιμότητα εντοπίζεται στο χοιρινό κρέας και στα πουλερικά, στα αυγά, στα θαλασσινά, καθώς και σε φρούτα όπως τα πορτοκάλια, οι μπανάνες, και οι φράουλες.
Για τα παιδιά άνω των 14 ετών και τους ενήλικες, η συνιστώμενη ημερήσια πρόσληψη φυλλικού οξέος είναι 400 μg από τις τροφές ή τα συμπληρώματα διατροφής. Κατά την εγκυμοσύνη και το θηλασμό, οι απαιτήσεις και οι ανάγκες για πρόσληψη φυλλικού οξέος αυξάνουν. Σε αυτές τις περιπτώσεις, το εξειδικευμένο ιατρικό προσωπικό είναι υπεύθυνο να καθορίσει την ποσότητα της ημερήσιας πρόσληψης για κάθε έγκυο.
Η ανεπαρκής λήψη φυλλικού οξέος από τη μητέρα στην εγκυμοσύνη έχει συσχετιστεί με χαμηλό βάρος γέννησης, πρόωρο τοκετό και επιβράδυνση της εμβρυϊκής ανάπτυξης.
Το φολικό οξύ διατίθεται σε ενισχυμένες φόρμουλες βιταμινών, σε συμπληρώματα διατροφής για γυναίκες που βρίσκονται πριν ή κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, σε συνθέσεις με βιταμίνες του συμπλέγματος Β, καθώς και μεμονωμένο. Η βιοδιαθεσιμότητα του φολικού οξέος μέσω συμπληρωμάτων είναι αρκετά υψηλή, και μπορεί να κυμανθεί σε ποσοστά από 85 έως 100%.
Πριν τη λήψη συμπληρώματος φολικού οξέος, συστήνεται να γίνεται εξέταση για τον έλεγχο πιθανής έλλειψης της βιταμίνης Β12, καθώς η υπερβολική λήψη φολικού οξέος ενδέχεται να αποκρύψει την έλλειψη της.
Καλό είναι να σημειωθεί ότι ορισμένες αγωγές ενδέχεται να επηρεάσουν τον τρόπο λειτουργίας του φολικού οξέος. Το φολικό οξύ, αντίστοιχα, μπορεί να επηρεάσει τον τρόπο δράσης άλλων φαρμακευτικών αγωγών. Επίσης, δεν ενδείκνυται η λήψη φολικού οξέος δύο ώρες πριν ή μετά τη λήψη αγωγής για τη δυσπεψία (που περιλαμβάνει αντιόξινα που περιέχουν αλουμίνιο ή μαγνήσιο), καθώς μπορεί να σταματήσουν τη σωστή απορρόφηση του φολικού οξέος.
Τι προκαλεί η έλλειψη φολικού οξέος
Οι περιπτώσεις έλλειψης φολικού οξέος δεν είναι ιδιαίτερα συνηθισμένες, μιας και η πρόσληψή του μπορεί να γίνει εύκολα μέσα από μια ισορροπημένη διατροφή. Συνήθως, η έλλειψη φολικού οξέος συνυπάρχει με την έλλειψη βιταμίνης Β12 ή/και βιταμίνης Β6 και προκαλείται από διάφορους παράγοντες που επηρεάζουν την απορρόφησή του από τον οργανισμό. Πιο συγκεκριμένα, η έλλειψη φολικού οξέος μπορεί να οφείλεται σε:
- Κακή διατροφή.
- Ανεπαρκή απορρόφηση από τις τροφές λόγω προβλημάτων υγείας, όπως για παράδειγμα σε περιπτώσεις κοιλιοκάκης και της νόσου του Crohn.
- Γενετικές διαταραχές που επηρεάζουν τα επίπεδα φολικού οξέος.
- Λήψη φαρμάκων όπως φαινυτοΐνης, σουλφασαλαζίνης, τριμεθοπρίμης – σουλφομεθοξαζόλης κ.α.
- Κατάχρηση αλκοόλ.
Σε περιπτώσεις που παρουσιάζεται έλλειψη φολικού οξέος στον οργανισμό, μπορεί να παρατηρηθούν συμπτώματα όπως:
- Σωματική κόπωση,
- Διάρροια,
- Ταχυκαρδία
- Δυσκολία στην αναπνοή (δύσπνοια),
- Πληγές στην γλώσσα (γλωσσίτιδα),
- Σημάδια κατάθλιψης,
- Φαινόμενα σύγχυσης,
- Αλλαγές στο χρώμα του δέρματος και των τριχών (γκρίζα μαλλιά).
Στα παιδιά, η έλλειψη φολικού οξέος μπορεί να παρατηρηθεί ακόμα και μετά από ένα μήνα κακής διατροφής.
Αντίστοιχα, κάποιες από τις παρενέργειες της υπερκατανάλωσης του φολικού οξέος – ειδικά αν λαμβάνεται από το στόμα, είναι η κακή γεύση, η απώλεια της όρεξης, η ναυτία, η σύγχυση, αλλά και η διαταραχή του ύπνου. Σε γενικές γραμμές όμως, το φολικό οξύ θεωρείται σχετικά ασφαλές – ειδικά αν η λήψη του γίνεται με μέτρο και σε κατάλληλες δόσεις ανάλογα με τις ανάγκες του κάθε ατόμου.
Συμπερασματικά, το φολικό οξύ είναι η συνθετική μορφή του φυλλικού οξέος, μιας εξαιρετικά σημαντικής βιταμίνης του συμπλέγματος Β. Οι περισσότεροι άνθρωποι λαμβάνουν επαρκώς φυλλικό οξύ εάν ακολουθούν μια υγιεινή και ισορροπημένη διατροφή, ωστόσο υπάρχουν άτομα τα οποία για διάφορους ιατρικούς και μη λόγους κινδυνεύουν από ανεπάρκεια. Κάποιες συγκεκριμένες ομάδες ανθρώπων – όπως οι γυναίκες, τα άτομα που ακολουθούν κακή διατροφή, αντιμετωπίζουν προβλήματα αλκοολισμού, ακολουθούν συγκεκριμένες φαρμακευτικές αγωγές ή παρουσιάζουν προβλήματα δυσαπορρόφησης, μπορεί να χρειαστεί να πάρουν συμπληρώματα φολικού οξέος.
